Perfekcyjny kamuflaż
Perfekcjonizm znakomicie kamufluje nasze głębsze problemy, które mogą być związane przykładowo z samooceną, lękiem przed niepowodzeniem czy lękiem przed oceną. W pewien sposób zajmujemy bowiem naszą głowę innymi, bardziej powierzchownymi zmartwieniami. Należy jednak pamiętać, że potrzeba nadmiernej doskonałości niszczy w długiej perspektywie naszą pozytywną samoocenę i poczucie własnej wartości.
Perfekcjonizm a media
Do rozwoju perfekcjonizmu przyczyniają się w dużym stopniu przedstawiane w mediach nierealne, wyidealizowane wizerunki ludzi i ich osiągnięć. Narzucane nam z góry standardy dotyczące wyglądu czy stylu życia powodują, że zaczynamy mierzyć swoje sukcesy i porażki wedle tej miary. Próbujemy wpisać się w te kanony, nie biorąc pod uwagę, że to, co widzimy, wcale nie musi być prawdziwe i warte zachodu.
Perfekcjonizm a zdrowie
Innym niezwykle ważnym aspektem nadmiernego perfekcjonizmu jest jego zagrożenie w odniesieniu do naszego zdrowia, a niekiedy nawet życia. Osoby perfekcjonistyczne mają większe niż w przypadku innych skłonności do występowania stresów, lęków, depresji, zaburzeń odżywiania, dysfunkcji seksualnych, a nawet do skłonności samobójczych (Smith, Sherry, 2019).
Perfekcjonizm niejedno ma imię
Hewitt i Flett (1991) wyróżniają trzy rodzaje perfekcjonizmu:
- Perfekcjonizm zorientowany na siebie
Osoby, u których dominuje ten rodzaj perfekcjonizmu, ustalają niewiarygodnie wysokie standardy osobiste. Ich celem jest nie tylko doskonalenie się, ale wręcz bycie idealnym i unikanie porażki za wszelką cenę. W momencie, gdy cel lub cele nie zostają osiągnięte, pojawia się ekstremalny samokrytycyzm, co często prowadzi do uczucia niepokoju, a nawet lęku. Perfekcjonizm zorientowany na siebie wiąże się dodatkowo z występowaniem wysokiego poziomu samokontroli.
Przykładem niech będzie sportowiec, który doskonale spisał się na zawodach pływackich, wygrał wyścig, jednak nie jest zadowolony z czasu, jaki osiągnął. Sportowiec — pomimo osiągnięcia swojego początkowego celu, czyli zdobycia pierwszego miejsca — wciąż może być niezadowolony, ponieważ czuje, że musi pobić swój rekord.
- Perfekcjonizm zorientowany społecznie
Osoby przejawiające ten rodzaj perfekcjonizmu są przekonane, że ludzie z ich otoczenia mają wobec nich zbyt wysokie wymagania. Obawiają się, że jeśli tych wymagań nie spełnią, nie uzyskają pożądanej aprobaty, zostaną odrzucone lub nie będą w pełni zaakceptowane. Nadmiernie wysokie standardy, których doświadczają — jako narzucane z zewnątrz — sprawiają, że czują się bezradne.
- Perfekcjonizm zorientowany na innych
Osoby, u których dominuje ta postać perfekcjonizmu, tworzą zbyt wysokie standardy dla innych. Często objawia się to nadmierną krytyką wobec ludzi niespełniających ich wymagań lub oczekiwań. Oczekują tym samym doskonałości, która jest niemożliwa do zrealizowania. Jest to wzorzec podobny to tego, który obserwujemy w perfekcjonizmie skierowanym na siebie, jednak w tym przypadku zostaje on uzewnętrzniony na osoby z naszego otoczenia.
Przykładem tej cechy może być zachowanie, kiedy ktoś nadmiernie się denerwuje i krzyczy, gdy ktoś inny popełni błąd. Szef, który karze pracowników za wszelkie niedociągnięcia, to również przykład perfekcjonizmu skierowanego na innych.