Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego w dowolnym momencie życia. Nie pojawia się ono z dnia na dzień niczym przeziębienie, natomiast jest to proces stopniowego wyczerpania emocjonalnego, fizycznego i psychicznego. Jakie są zatem objawy wypalenia zawodowego, co je powoduje i jakie działania można podjąć na jego poszczególnych etapach?

Czym jest wypalenie zawodowe?

Zgodnie z wytycznymi WHO, wypalenie zawodowe zostało sklasyfikowane w ICD-11 jako „syndrom” wynikający z “chronicznego stresu w miejscu pracy, którego nie udało się skutecznie opanować”. 

Wypalenie zawodowe objawia się poprzez: 
a) wyczerpanie i brak energii, 
b) zwiększenie dystansu do pracy; negatywne odczucia lub cynizmu w stosunku do wykonywanej pracy, 
c) zmniejszenie wydajności w wykonywanym zawodzie.

Jakie są etapy powstawania wypalenia zawodowego?

Wypalenie zawodowe nie wiąże się z nagłym, gwałtownym początkiem, natomiast jest to proces stopniowego wyczerpania emocjonalnego i fizycznego. Poznanie tego procesu może pomóc Ci przeciwdziałać na jego poszczególnych etapach. Badacze z Uniwersytetu Winona State wyróżnili 5 etapów powstawania wypalenia zawodowego:

Faza miesiąca miodowego

Podejmując nowe wyzwania zawodowe często towarzyszy nam poczucie dużej satysfakcji, energii, kreatywności, zapału do działania i zaangażowania w pracę. Dotyczy to zazwyczaj podejmowania nowej roli zawodowej lub początków przedsięwzięcia biznesowego. Na tym etapie może towarzyszyć Ci także naturalny stres związany z nowymi wyzwaniami, jakie Cię czekają. 

Typowe objawy to: 

• satysfakcja z pracy,
• chętne przyjmowanie odpowiedzialności za zadania,
• duży poziom energii i optymizmu,
• zaangażowanie w wykonywaną pracę,
• chęć osiągania celów,
• podejmowania nowych wyzwań,
• kreatywność i wysoki poziom produktywności. 

Skoncentruj się na: 

wypracowaniu pomocnych dla ciebie nawyków i sposobów radzenia sobie ze stresem, które zaprocentują na kolejnych etapach doświadczania trudnych sytuacji w pracy i życiu zawodowym. Jest to niezwykle ważne, gdyż może przyczynić się do zapobiegnięcia wystąpienia kolejnych etapów wypalenia zawodowego. 

Początki stresu w pracy

Etap ten rozpoczyna się od świadomości, że niektóre dni w pracy okazują się być gorsze i trudniejsze niż inne. Wymagają od Ciebie dużego zaangażowania i podejmowania działań pod presją czasu. Starasz się jak możesz ale zauważasz, że Twój optymizm stopniowo słabnie, a także pojawiają się typowe psychiczne, emocjonalne i fizyczne objawy stresu. 

Typowe objawy to: 

• trudności z koncentracją, drażliwość, niepokój,
• niezadowolenie z pracy,
• obniżona jakość snu,
• zmniejszenie interakcji społecznych,
• niższy poziom produktywności,
• unikanie podejmowania decyzji,
• zmęczenie, zapominanie,
• stopniowe zaniedbywanie osobistych potrzeb,
• bóle głowy, podwyższone ciśnienie krwi. 

Skoncentruj się na: 

robieniu regularnych przerw w pracy i odpoczynku w dni wolne, a także zaangażuj się w inne obszary życia, które pomogą Ci w regulowaniu stresu (takie jak: przyjaciele, rodzina, hobby czy aktywność fizyczna).

Przewlekły stres

Trzeci etap wypalenia to doświadczanie długotrwałego, chronicznego stresu. Pojawia się wyraźna zmiana w poziomie jego natężenia. Możesz doświadczać bardziej intensywnych objawów niż w drugim etapie. Podczas przewlekłego stresu nasilenie wypalenia zawodowego jest tuż na horyzoncie. 

Typowe objawy to: 

• uporczywe zmęczenie, wyczerpanie, bezsenność,
• zgrzytanie zębami – bruksizm,
• częste przeziębienia lub choroby,
• zmiana apetytu lub diety,
• prokrastynacja w pracy i w domu,
• stopniowe wycofywanie się z życia społecznego,
• uczucie gniewu, złości, apatia,
• cyniczna postawa w stosunku do wykonywanej pracy, zmniejszone pożądanie seksualne,
• zaprzeczanie problemom w pracy lub w domu,
• uczucie presji lub braku kontroli,
• zwiększone spożycie kofeiny, alkoholu lub substancji psychoaktywnych,
• niedotrzymywanie terminów, celów, niechęć do wykonywania obowiązków,
• chroniczne napięcie, uczucie zagrożenia, lęku lub paniki. 

Skoncentruj się na: 

na spędzaniu czasu z bliskimi osobami, gdyż ma to wpływ na obniżenie stresu, a także zaplanuj urlop. Jeśli po odpoczynku napięcie emocjonalne nadal jest wysokie, rozważ zaczerpnięcie pomocy u specjalisty zdrowia psychicznego. 

Wypalenie zawodowe

Czwarty etap to doświadczanie kryzysu związanego z wypaleniem zawodowym. Kontynuowanie funkcjonowania, tak, jakby wszystko było w porządku staje się niemożliwe. Etap ten może nastąpić u poszczególnych osób w różnych momentach, gdyż każdy z nas ma własne granice tolerancji na stres i trudne sytuacje życiowe. Obecnie kluczowe znaczenie ma uzyskanie pomocy i wsparcia, zarówno społecznego, jak i profesjonalnego. 

Typowe objawy to: 

• uczucie pustki,
• pesymistyczne spojrzenie na pracę i życie,
• nasilenie objawów fizycznych,
• zwątpienie w siebie i swoje możliwości,
• obsesyjne myśli na punkcie pracy,
• izolacja społeczna, zmiany w zachowaniu,
• przewlekłe bóle głowy, przewlekłe problemy z żołądkiem lub jelitami,
• całkowite zaniedbanie osobistych potrzeb,
• chęć odejścia z pracy,
• uczucie bezsilności i bezradności,
• braku nadziei na zmiany w życiu zawodowym,
• myśli rezygnacyjne.

Skoncentruj się na: 

SOBIE. Weź dłuższy urlop, podczas którego będziesz w stanie ponownie ocenić, w którym kierunku podąża Twoja kariera zawodowa. Nieocenione może okazać się sięgnięcie po wsparcie bliskich osób. Niezwykle istotne jest równiez skorzystanie z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego. 

Wypalenie nawykowe

Ostatni etap pojawia się wtedy, gdy wypalenie stało się nawykowe i jego objawy są tak głęboko zakorzenione w Twoim życiu, że prawdopodobnie doświadczasz już poważnego, ciągłego problemu psychicznego, fizycznego lub emocjonalnego, w przeciwieństwie do sporadycznie doświadczanego wcześniej stresu i symptomów wypalenia. 

Typowe objawy to: 

• chroniczne wyczerpanie psychiczne i zmęczenie fizyczne, długotrwały smutek,
• depresja,
• syndrom wypalenia zawodowego. 

Skoncentruj się na: 

koniecznym zgłoszeniu się po pomoc do specjalisty zdrowia psychicznego (lekarza psychiatry lub/i psychoterapeuty).

Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego?

Wypalenie zawodowe często wynika ze środowiska pracy. Każdy, kto czuje się przepracowany i niedoceniany, jest narażony na jego wystąpienie. Szczególnie może dotknąć ono osoby pracujące w zawodach pomocowych takich jak lekarze, pielęgniarki, nauczyciele, pracownicy socjalni czy psychologowie.

Nie jest to jednak regułą i bez względu na to, jaki rodzaj pracy wykonujesz, czy jesteś pracownikiem biurowym, który nie miał od lat wakacji, czy mamą zajmującą się dziećmi, pracami domowymi i opieką nad rodzicem w podeszłym wieku, istnieje możliwość doświadczania przez Ciebie wyczerpania i braku energii. 

Wypalenie zawodowe nie jest spowodowane wyłącznie stresującą pracą czy zbyt dużą liczbą obowiązków. Istnieją także inne czynniki wpływające na jego wystąpienie, takie jak styl życia i cechy osobowości. To, co robisz w czasie wolnym od pracy oraz to, jak patrzysz na świat, może także odgrywać dużą rolę w zwiększaniu na co dzień poziomu stresu zawodowego.

Przyczyny wypalenia zawodowego związane z pracą:

● Poczucie, że masz niewielką lub żadną kontrolę nad swoją pracą.
● Brak odpowiedniego wynagrodzenia lub uznania za dobrze wykonaną pracę.
● Niejasne lub zbyt wygórowane oczekiwania dotyczące pracy.
● Wykonywanie pracy, która jest monotonna lub niedająca nowych wyzwań.
● Praca w chaotycznym lub wywołującym presję środowisku.

 

Wpływ stylu życia na potencjalne wypalenie zawodowe:

● Zbyt duża ilość pracy i brak czasu na spotkania towarzyskie lub relaks.
● Nieposiadanie bliskich, wspierających relacji. 
● Przyjmowanie na siebie zbyt wielu obowiązków bez wystarczającej pomocy innych. 
● Brak asertywności – umiejętności mówienia “nie”. 
● Nieodpowiednia higiena snu – za mało snu.

 

Cechy osobowości sprzyjające wypaleniu zawodowemu:

● Cechy perfekcjonisty – poczucie, że nic nie jest wystarczająco dobre.
● Pesymistyczne spojrzenie na siebie i świat.
● Potrzeba kontroli oraz niechęć do delegowania zadań innym.
● Osobowość typu A – czyli taka, którą charakteryzuje wysoki poziom stresu, równie wysoki poziom ambicji oraz tendencja do rywalizowania z innymi i traktowania ich we wrogi sposób.

Bez względu na to, na którym z etapów wypalenia zawodowego obecnie się znajdujesz, a także jakie czynniki wpłynęły na jego powstanie,pamiętaj, że istnieją różne formy pomocy i nie musisz zostawać z tymi trudnościami samemu.