Powodów, dla których ludzie zgłaszają się do seksuologa może być wiele i są one zróżnicowane tak samo jak ludzka seksualność. Jedną z najczęstszych ogólnych przyczyn jest odczuwanie cierpienia związanego z własną seksualnością. Czym zajmuje się seksuolog?

Seksualność to integralna część naszego życia i tożsamości. Już od samych narodzin jesteśmy istotami seksualnymi, choć to, jak postrzegamy naszą seksualność, jak ją przeżywamy i wyrażamy, podlega licznym przemianom na przestrzeni całego naszego życia. Pod pojęciem seksualności kryje się bardzo szeroki wachlarz różnorodnych zachowań. Dotyczy ona samego aktu seksualnego i zaspokajania potrzeb seksualnych, ale również orientacji seksualnej, tożsamości płciowej, preferencji seksualnych, ról płciowych, intymności oraz prokreacji.

Jakie funkcje pełni seksualność?

To, jak kształtuje się seksualność, jest wynikiem interakcji pomiędzy wieloma czynnikami: biologicznymi, społecznymi, etycznymi, kulturowymi, prawnymi, religijnymi, duchowymi, historycznymi i ekonomicznymi. Zarówno sposób, w jaki doświadczamy naszej seksualności i jak ją postrzegamy, jak i jej ekspresja, są bardzo indywidualne, uzależnione w dużej mierze od czynników osobniczych. Równocześnie czynniki te pozostają jednak pod silnymi wpływami środowiska, w jakim żyjemy.

Doświadczanie seksualności może przejawiać się w myślach, fantazjach, potrzebach, ale też wyrażać się w postawach, przekonaniach czy posiadanych wartościach. Dla każdego człowieka wyrażanie seksualności i seks pełnią odmienne funkcje oraz zajmują inne miejsce w hierarchii wartości.

Ludzie uprawiają seks z wielu różnych powodów, m.in. z chęci rozładowania napięcia, osiągnięcia fizycznej przyjemności, pogłębienia więzi z partnerem_ką, wyrażenia uczuć, ale też z ciekawości czy dla zabawy. Powodów jest mnóstwo, tak jak i możliwości realizowania oraz rozwijania własnej seksualności.

Seksuologia – czym się zajmuje?

Seksuologia to interdyscyplinarna dziedzina, która zajmuje się szeroko rozumianą seksualnością człowieka. Jest obszarem stale rozwijającym się, zmiennym, wymaga zarówno regularnego aktualizowania wiedzy ze strony specjalistów, jak i całościowego, holistycznego podejścia do jednostki i jej zdrowia.

W związku z tym, że zdrowie jest jednym z fundamentalnych praw człowieka, tak samo podstawowym prawem jest zdrowie seksualne. Obszar ten integruje wiele aspektów życia seksualnego – biologiczny, emocjonalny, intelektualny oraz społeczny. Wszystkie te sfery mają ogromne znaczenie dla naszego dobrostanu psychicznego, naszych relacji z samym sobą oraz z ludźmi, którzy nas otaczają.

Zdrowie seksualne i prawa seksualne

Według aktualnej definicji Światowej Organizacji Zdrowia zdrowie seksualne jest:

dobrostanem fizycznym, emocjonalnym i społecznym w odniesieniu do seksualności; nie jest jedynie brakiem choroby, zaburzeń funkcji bądź ułomności. Zdrowie seksualne wymaga pozytywnego i pełnego szacunku podejścia do seksualności oraz związków seksualnych, jak również do możliwości posiadania dających przyjemność i bezpiecznych doświadczeń seksualnych, powinno być wolne od przymusu, dyskryminacji i przemocy. Aby osiągnąć i utrzymać zdrowie seksualne, prawa seksualne powinny być respektowane, chronione i spełniane.

Wspomniane powyżej prawa seksualne stanowią podstawę do zapewnienia zdrowego rozwoju seksualnego i obejmują:

• prawo do wolności seksualnej,
• prawo do odrębności seksualnej, integralności oraz bezpieczeństwa seksualnego ciała,
• prawo do prywatności seksualnej,
• prawo do równości seksualnej,
• prawo do przyjemności seksualnej,
• prawo do emocjonalnego wyrażania seksualności,
• prawo do swobodnych kontaktów seksualnych,
• prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych decyzji dotyczących posiadania potomstwa,
• prawo do informacji seksualnej opartej na badaniach naukowych,
• prawo do wyczerpującej edukacji seksualnej,
• prawo do seksualnej opieki zdrowotnej.

W sytuacji, gdy prawa seksualne nie są uznawane, respektowane i realizowane lub kiedy któryś z czynników składających się na zdrowie seksualne nie funkcjonuje prawidłowo, może to powodować cierpienie jednostki i prowadzić do pojawienia się trudności, a nawet zaburzeń w różnych sferach funkcjonowania.

Czy to normalne? Krótko o normie w seksuologii

Różnorodność ludzkich zachowań seksualnych jest ogromna, a dzięki rozwojowi seksuologii jako nauki możliwe jest uzyskanie odpowiedzi na liczne pytania dotyczące tej sfery życia człowieka. Specjaliści ciągle poszerzają wiedzę na temat seksualności, jej ekspresji i doświadczania. Na przestrzeni wielu lat przemianom ulegało również pojęcie normy w seksuologii.

Każdy człowiek ma prawo do niezależnego decydowania o własnym ciele, do nawiązywania właściwych sobie związków i relacji seksualnych oraz do podejmowania określonych zachowań seksualnych. Istnieje jeden tylko warunek  – nasze zachowania seksualne nie mogą naruszać praw i wolności innych osób (np. poprzez stosowanie przymusu, przemocy) oraz nie mogą stanowić zagrożenia dla innych.

Prawidłowe, „normalne” zachowania seksualne to więc takie, na które wszyscy uczestnicy sytuacji wyrażają dobrowolną i świadomą zgodę, które nie zagrażają życiu lub zdrowiu osób uczestniczących, nie utrudniają możliwości rozwoju czy funkcjonowania psychospołecznego.

Kim jest seksuolog?

Wbrew powszechnemu przekonaniu seksuolog nie musi być lekarzem. Jest to osoba, która ukończyła specjalizację lub studia podyplomowe z zakresu seksuologii – może być nim np. psychiatra, urolog, neurolog, ginekolog, ale również psycholog czy psychoterapeuta.

Powodów, dla których ludzie zgłaszają się do seksuologa może być wiele i są one zróżnicowane tak samo jak ludzka seksualność. Jedną z najczęstszych ogólnych przyczyn jest odczuwanie cierpienia związanego z własną seksualnością. Może ono dotyczyć zaburzeń seksualnych, np. zaburzeń erekcji, braku lub utraty potrzeb seksualnych, awersji seksualnej, zaburzeń orgazmu,  przedwczesnego wytrysku, nadmiernego popędu seksualnego czy odczuwania bólu podczas stosunku.

Zgłaszane cierpienie może dotyczyć również trudności pojawiających się w relacji partnerskiej, wiązać się z niepokojem o własne zdrowie i preferencje seksualne czy tożsamość płciową.

Seksuolog – kiedy się do niego zgłosić?

Pomoc ze strony specjalisty jest wskazana również w sytuacji, kiedy realizacja seksualności jednostki pociąga lub może pociągać za sobą naruszenie wolności lub praw innych osób, stanowić zagrożenie dla ich zdrowia lub życia. Z taką sytuacją mamy to czynienia przykładowo w związku ze stosowaniem przemocy fizycznej lub psychicznej, a leczeniem objęty jest wtedy „sprawca”.

Analogicznie wsparcie seksuologa będzie zalecane w przypadku, kiedy jednostka podczas realizowania własnej seksualności doświadcza nadużyć i przemocy, gdy naruszane są jej prawa, wolność lub gdy zagrożone jest jej życie lub zdrowie. Mówimy wtedy o wsparciu „ofiar”.

Do seksuologa warto się również zgłosić w momencie, gdy czujemy, że czegoś w naszym życiu seksualnym brakuje, gdy odczuwamy potrzebę zmiany, chcemy poprawić jakość swojego życia seksualnego czy po prostu zadbać o rozwój i eksplorować swoją seksualność. Z konsultacji u seksuologa można korzystać indywidualnie, ale też wspólnie z partnerem_ką.

Jakiej pomocy udziela seksuolog?

Rodzaj wsparcia udzielanego przez specjalistę jest ściśle związany z konkretnym zgłaszanym problemem i może polegać m.in. na:

• edukacji seksualnej dotyczącej przykładowo antykoncepcji, bezpiecznego seksu i chorób przenoszonych drogą płciową, związków i relacji, przekonań dotyczących seksualności. Jest to szczególnie przydatne w przypadku, kiedy problemy wynikają z niedoinformowania;
• pomocy w poszukiwaniu alternatywnych sposobów realizacji potrzeb seksualnych. Mowa tu o sytuacjach, kiedy potrzeby nie mogą być realizowane z powodu różnych ograniczeń, np. w przypadku osób z niepełnosprawnością ruchową;
• farmakoterapii w sytuacjach, gdy trudności mają podłoże organiczne. Jeśli seksuolog nie jest medykiem, zalecane jest skierowanie na konsultację lekarską w celu wykluczenia lub potwierdzenia takiego podłoża zaburzeń;
• pomocy w zrozumieniu, skąd biorą się problemy związane ze sferą seksualną i w ich rozwiązaniu;
• wsparciu w zwiększaniu świadomości dotyczącej własnego ciała i seksualności;
• pomocy w zrozumieniu własnej seksualności, w tym orientacji seksualnej czy tożsamości płciowej;
• psychoterapii, gdy zgłaszane trudności wymagają głębszego przyjrzenia się źródłom problemów w sferze seksualnej. Jeśli seksuolog nie posiada kompetencji psychoterapeutycznych, zalecane jest skierowanie do psychoterapeuty.

Powyższe działania są jedynie przykładami zakresu pomocy udzielanej przez seksuologów. Wybierając specjalistę, warto sprawdzić jego wykształcenie, odbyte dodatkowe kursy i szkolenia, to, czy specjalizuje się szczególnie w jakichś zagadnieniach czy pomocy konkretnej grupie osób. Jest to niezbędne, jeśli chcemy oddać się pod opiekę osobie posiadającej odpowiednie zasoby i kompetencje adekwatne do naszego problemu.

Seksuolog – czego spodziewać się po wizycie? 

Do wizyty u seksuologa nie trzeba się w specjalny sposób przygotowywać. Pierwsze spotkania opierają się głównie na nawiązaniu relacji i zebraniu dokładnego wywiadu dotyczącego zgłaszającej się osoby. Pytania dotyczą m.in. podstawowych danych (takich jak wiek, wykształcenie, zawód, stan cywilny), aktualnego stanu zdrowia somatycznego i przebytych chorób, przyjmowanych leków, historii leczenia, używek.

Istotny jest dokładny opis powodu zgłoszenia, w tym charakterystyki problemu, czasu jego trwania, sytuacji, w jakich się pojawia, jak często, itd.

Niemniej ważna jest ogólna ocena naszego aktualnego życia seksualnego, związków i relacji, a także rozwoju seksualności na przestrzeni życia. Specjalista w trakcie pracy może posługiwać się metodami pomocniczymi w postaci testów, kwestionariuszy czy skal, jednak najważniejszym źródłem informacji pozostaje wspomniany wywiad. Podczas pierwszych spotkań ustala się również wspólnie zasady współpracy, jej zakres i cele, które chcemy osiągnąć.

Jak przebiega wizyta u seksuologa?

W przypadku, gdy zgłaszamy się do seksuologa będącego lekarzem konkretnej specjalizacji, możemy też oczekiwać badania fizykalnego, adekwatnego do prezentowanego przez nas problemu. Działanie takie może obejmować m.in. badanie tętna i ciśnienia, badanie narządów płciowych, badanie neurologiczne (np. dotyczące odruchów, czucia).

Zdarza się konieczność zlecenia dodatkowych badań laboratoryjnych (np. hormonalnych) lub innych badań specjalistycznych (np. usg miednicy, jąder, jamy brzusznej). Oczywiście przed wdrożeniem jakiejkolwiek procedury diagnostycznej, lekarz musi uzyskać naszą dobrowolną zgodę.

Istotną kwestią podczas pracy z seksuologiem, na którą warto zwrócić uwagę, jest to, jak czujemy się z nim_nią w bezpośrednim kontakcie. Odpowiedzmy sobie na pytanie, czy mamy poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, czy specjalista wzbudza nasze zaufanie i czy po prostu czujemy się dobrze w jego_jej obecności.

Czemu wstydzimy się rozmawiać o seksie?

Seks i seksualność są często tematami, o jakich wstydzimy się rozmawiać. U podłoża tego wstydu może leżeć wiele powodów, w tym brak edukacji seksualnej czy społeczne tabu. W dużej mierze zależy to więc od naszej historii, tego, w jakiej atmosferze byliśmy wychowywani, w jaki sposób rodzice rozmawiali z nami o seksie, jakich słów używali, czy był to temat owiany tajemnicą, czy taki, o którym mówiło się wprost.

Istotną rolę odgrywa też środowisko edukacyjne, w którym przebywaliśmy w okresie dorastania – czy w szkole odbywały się lekcje edukacji seksualnej / wychowania do życia w rodzinie i jakie informacje oraz wiedzę tam zdobyliśmy.

Rozmowa jest kluczem!

Często sygnalizowanym przez pacjentów_tki doświadczeniem jest to, że nikt nie nauczył ich, jak w ogóle rozmawiać o seksie – jakiego języka używać, jak oswajać słownictwo dotyczące seksu, jak wyrażać i komunikować swoje potrzeby.

Kiedy już dostrzeżemy swoją trudność w obszarze seksualności, możemy zyskać szansę, aby się jej przyjrzeć i zaopiekować. Jest to moment, w którym możemy (i powinniśmy) zadbać o to, aby seks stał się w naszym życiu tematem do rozmowy – wbrew stereotypowi, że seks się uprawia, a nie o nim gada

Bibliografia:

• Bancroft, J. (2010). Seksualność człowieka. Wrocław: Edra Urban & Partner.
• Lew-Starowicz, M., Lew-Starowicz, Z., Skrzypulec-Plinta, V. (2017). Seksuologia. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
• Stein, A. (2021). Nowe wychowanie seksualne. Warszawa: Wydawnictwo Mamania.
• Szeżyńska, A. (2020). Warsztaty intymności. Kraków: Wydawnictwo Otwarte.