Depresja kojarzy się przede wszystkim z obniżonym nastrojem, brakiem energii oraz utratą przyjemności. Wszystkie te objawy należą do osiowych symptomów choroby. Według klasyfikacji ICD-10 trzeba spełnić co najmniej dwa z nich oraz objawy dodatkowe, aby móc zdiagnozować epizod depresyjny. Jednak postawienie diagnozy depresji nie zawsze jest takie oczywiste. Czasami pacjenci nie skarżą się na gorsze samopoczucie czy trudności z wypełnianiem codziennych obowiązków, ponieważ na pierwszy plan wysuwają się zupełnie inne dolegliwości. Kiedy w przebiegu depresji mamy do czynienia przede wszystkim z symptomem somatycznym lub lękowym, wówczas mówimy o depresji maskowanej.

Czym jest depresja maskowana

W klasyfikacjach diagnostycznych nie znajdziemy konkretnych kryteriów pozwalających stwierdzić depresję maskowaną. To rodzaj depresji, w którym szczególną rolę odgrywają tzw. maski w postaci objawów somatycznych, lękowych czy behawioralnych. Czasami pacjenci nie zauważają u siebie obniżonego nastroju i nie łączą swoich symptomów z trudnościami psychicznymi, dlatego najpierw zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu lub do lekarzy specjalistów, a nie do psychologa czy psychiatry. Z tego powodu ten typ epizodu depresyjnego bywa nazywany subdepresją lub depresją bez depresji.

Rozpoznanie depresji maskowanej jest trudne, ponieważ nie ma jednolitego przebiegu i obrazu klinicznego tej choroby. Pacjenci często przez wiele miesięcy, a nawet lat poszukują przyczyn swoich bólów lub innych dolegliwości płynących z ciała.

Depresja maskowana – objawy fizyczne

Maski depresji, czyli objawy, pod którymi ta choroba się "ukrywa", można podzielić na kilka grup. Do najczęściej występujących masek należą:

• trudności ze snem: bezsenność lub nadmierna senność,
• symptomy psychosomatyczne, np. świąd skóry, zespół niespokojnych nóg, problemy ze strony układu pokarmowego (np. nudności, zaparcia czy bóle brzucha, które mogą przypominać zespół jelita nadwrażliwego),
• symptomy bólowe, np. bóle głowy, które są diagnozowane jako migrena, bóle w klatce piersiowej, nerwu trójdzielnego albo kręgosłupa i kończyn przypominające rwę kulszową,
• maski behawioralne, np. nadużywanie substancji psychoaktywnych,
• objawy związane z lękiem.

Szczególnym typem jest depresja atypowa. Występuje w niej reaktywność nastroju (poprawa nastroju w odpowiedzi na przyjemne wydarzenia), zwiększenie apetytu, nadmierna senność, ociężałość kończyn i nadwrażliwość na odrzucenie. W przypadku depresji atypowej również trudno jest postawić rozpoznanie.

Jak leczyć?

Leczenie depresji maskowanej odbywa się podobnie jak w przypadku klasycznie przebiegającego epizodu depresji, przy czym ważne jest, aby na początku wykluczyć dolegliwości somatyczne. Zazwyczaj pacjent, który trafia na psychoterapię z objawami takimi jak silne bóle, zawroty głowy czy trudności z zasypianiem, został już wcześniej przebadany przez wielu specjalistów. Jeśli jednak tak by nie było, warto upewnić się, że mamy do czynienia z formą depresji, a nie chorobą fizyczną.

Czy depresję maskowaną można wyleczyć tylko przy pomocy leków?

Pacjent, który miał wcześniej do czynienia z leczeniem objawów somatycznych i nie zauważył u siebie różnicy, może sceptycznie podchodzić do psychiatrii i kolejnych propozycji leków. Jednak należy stanowczo podkreślić, że depresja jest chorobą, która często wymaga farmakoterapii. Choć objawy depresji maskowanej zdają się dotyczyć bardziej ciała niż psychiki, to jednak nie ma wątpliwości, że również w jej przypadku mogą sprawdzić się leki przeciwdepresyjne (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny - SSRI i SNRI).

Wytyczne dotyczące terapii depresji zalecają pomoc psychologiczną i psychoterapię. Obraz kliniczny depresji maskowanej to przykład zaburzeń, w której trudności bywają dla pacjenta nieuświadomione i są wyrażane poprzez ciało. W takiej sytuacji kluczowa jest rola psychoterapii.

Rola psychoterapii

Różnego rodzaju dolegliwości somatyczne sprawiają, że pacjenci w pierwszej kolejności skupiają się tylko na nich. Gdy na pierwszy plan wysuwają się takie objawy, może budzić się lęk dotyczący swojego stanu fizycznego i to naturalne, że najpierw chcemy upewnić się, że wszystko jest w porządku. Jednak w sytuacji, gdy depresja zostanie rozpoznana, bardzo ważną częścią powrotu do zdrowia jest terapia.

Dzięki spotkaniom z psychoterapeutą osoba może zrozumieć swoje emocje, zastanowić się nad tym, co wywołuje w niej poczucie lęku czy niepewności oraz dowiedzieć się, jak w konstruktywny, dobry dla siebie sposób radzić sobie ze stresem. To często właśnie kumulowane napięcia są przyczynami depresji maskowanej. Niemożność poradzenia sobie z trudami codziennego życia i życie w przewlekłym stresie mogą prowadzić do tego, że nie mamy do czynienia z typowymi objawami depresji, a z dolegliwościami związanymi z ciałem lub lękiem. To nie znaczy, że pacjent nie doświadcza spadku nastroju czy braku energii jak w klasycznej depresji. Są one jednak przykryte maskami, dlatego tak ważne jest, by spotkać się z doświadczonym psychoterapeutą, który pomoże odkryć, jakie problemy kryją się pod zgłaszanymi bólami czy problemami ze snem.

Depresja maskowana a zaburzenie lękowe

Niektóre maski depresji są związane z lękiem. Przyczyny i leczenie zaburzenia lękowego uogólnionego (tzw. nerwica) są nieco inne niż w przypadku typowej depresji. Jednak depresja przebiegająca nietypowo może dawać objawy lękowe i czasami w pierwszej kolejności diagnostyka prowadzi do stwierdzenia zaburzenia lękowego. Konieczne jest, by psychiatra i psychoterapeuta przeprowadzili pogłębiony wywiad dotyczący objawów i ich nasilenia, ale także historii dotychczasowego leczenia. Dzięki temu możliwe będzie trafne rozpoznanie.

Pamiętaj, żeby nie diagnozować zaburzenia lękowego czy depresji na własną rękę. Informacje podane w social mediach czy na stronach internetowych mają pomóc Ci zorientować się w danym temacie i pozwolić ocenić, czy potrzebujesz fachowego wsparcia, jednak nigdy nie zastąpią rozmowy ze specjalistą. Jeśli po przeczytaniu wiadomości na temat depresji lub zaburzenia lękowego budzi się w Tobie obawa o swoje zdrowie, skontaktuj się z psychologiem, psychoterapeutą lub lekarzem.

Czy depresja jest wyleczalna?

Każda postać depresji wiąże się z możliwością nawrotu. Niestety pierwszy epizod depresyjny zwiększa możliwość pojawienia się o kolejnego nawet o kilkadziesiąt procent. Zaburzenia depresyjne wiążą się z tym, że mogą zostać wywołane przez stresujące lub trudne wydarzenia życiowe, jednak warto wiedzieć, że leczone stany depresyjne mają szanse utrzymywać się krócej i mieć mniejsze nasilenie.

Perfekcyjnie ukryta depresja

Od niedawna można spotkać się z wyrażeniem "perfekcyjna ukryta depresja", którego autorką jest Margaret Robinson Rutherford, psycholożka z wieloletnią praktyką. Podczas rozmów ze swoimi pacjentami zaczęła zauważać pewien wzór — niektórzy z nich zadręczali się perfekcjonizmem i zamartwianiem, jednocześnie odcinając od swoich emocji, od bliskich sobie osób i nie przyznawali się do wewnętrznego bólu. Pacjenci ci sprawiali wrażenie, jakby cieszyli się tym, co mieli, wiedli szczęśliwe i poukładane życie, byli obowiązkowi, doskonale wypełniali zadania domowe i zawodowe, a dodatkowo zawsze służyli pomocą. Z zewnątrz wydawało się, że nic im nie dolega, podczas gdy w środku toczyli walkę z cierpieniem. Margaret Robinson Rutherford w 2014 roku napisała artykuł, który zapoczątkował falę udostępnień i dyskusji na temat tego, czym jest perfekcyjnie ukryta depresja (PHD, Perfectly Hidden Depression).

PHD to zespół objawów, których współwystępowanie może wskazywać na maskującą się pod postacią perfekcjonizmu depresję. Margaret Robinson Rutherford, aby zobrazować różnicę pomiędzy depresją kliniczną a PHD, używa porównania: “Jeżeli klasyczna depresja jest brakiem żywotności, to perfekcyjnie ukryta depresja jest brakiem samoakceptacji” i twierdzi, że PHD, poprzez pogłębienie rozpaczy, samotności i zmęczenia, może ostatecznie doprowadzić do diagnozy klasycznej depresji.

Objawy depresji ukrytej

Jak przejawia się PHD? To dążenie do perfekcji i towarzyszący temu krytyczny, zawstydzający głos wewnętrzny, przesadne poczucie odpowiedzialności, zamartwianie się oraz potrzeba samokontroli i kontrolowania swojego otoczenia, troszczenie się o innych, ale niedopuszczanie ich do swojego wewnętrznego świata czy lekceważenie swojego zranienia i smutku. Z PHD mogą współwystępować zaburzenia takie jak zaburzenia odżywiania, lęki, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (tzw. nerwica natręctw) lub uzależnienia od substancji psychoaktywnych, dzięki którym łatwiej poradzić sobie z wewnętrznym napięciem, które czują te osoby.

Jak pomóc osobie z depresją maskowaną?

Jeśli bliska Ci osoba cierpi i zmaga się z epizodem depresyjnym, najważniejsze, co możesz zrobić, to starać się porozmawiać z nią o możliwościach terapii. W pierwszej kolejności osoba, u której podejrzewasz depresję, może udać się do psychiatry lub psychoterapeuty, którzy na podstawie wywiadu będą mogli ocenić nasilenie objawów i zaproponować odpowiedni kierunek powrotu do zdrowia. Najważniejsze to zadbać zarówno o bezpieczeństwo Twojego bliskiego, jak i Twoje samopoczucie. Pamiętaj, że Twoje wsparcie jest bardzo ważne, jednak nie zastąpisz specjalisty. Ty również masz prawo do swoich emocji, a opieka nad osobą, która przechodzi przez trudności zdrowia psychicznego, może być wymagająca. Dbając o kogoś, na kim Ci zależy, zadbaj również o siebie.

Depresja może mieć różne oblicze. To choroba, której diagnoza jest skomplikowana, ponieważ jej obraz kliniczny różni się od siebie pomiędzy poszczególnymi osobami. Dodatkowo depresja często współtowarzyszy z innymi schorzeniami, takimi jak np. ataki paniki, zaburzenia osobowości, a nawet fobie. Maskowana postać depresji jest szczególnie trudna do wychwycenia, ponieważ zazwyczaj wiąże się najpierw z licznymi wizytami u lekarzy pierwszego kontaktu lub u innych specjalistów. Jeśli więc zauważasz u siebie lub bliskiej Ci osoby objawy, które mogłyby wskazywać na nietypowy przebieg tej choroby, nie zwlekaj z wizytą u psychologa lub psychiatry. Nie musisz zostawać sam_a z Twoimi trudnościami. W Wellbee skorzystasz z profesjonalnej psychoterapii online bez względu na to, gdzie się znajdujesz. Skontaktuj się z naszym opiekunem, który wesprze Cię w wyborze terapii lub terapeuty.