Zgodnie z wytycznymi WHO, wypalenie zawodowe zostało sklasyfikowane w ICD-11 (które będzie obowiązywać w Polsce od 2022 r.) jako „syndrom” wynikający z “chronicznego stresu w miejscu pracy, którego nie udało się skutecznie opanować”.
Wypalenie zawodowe objawia się poprzez:
a) wyczerpanie i brak energii,
b) zwiększenie dystansu do pracy; negatywne odczucia lub cynizmu w stosunku do wykonywanej pracy,
c) zmniejszenie wydajności w wykonywanym zawodzie.
Wypalenie zawodowe nie wiąże się z nagłym, gwałtownym początkiem, natomiast jest to proces stopniowego wyczerpania emocjonalnego i fizycznego. Poznanie tego procesu może pomóc Ci przeciwdziałać na jego poszczególnych etapach. Badacze z Uniwersytetu Winona State wyróżnili 5 etapów powstawania wypalenia zawodowego:
Podejmując nowe wyzwania zawodowe często towarzyszy nam poczucie dużej satysfakcji, energii, kreatywności, zapału do działania i zaangażowania w pracę. Dotyczy to zazwyczaj podejmowania nowej roli zawodowej lub początków przedsięwzięcia biznesowego. Na tym etapie może towarzyszyć Ci także naturalny stres związany z nowymi wyzwaniami, jakie Cię czekają.
satysfakcja z pracy, chętne przyjmowanie odpowiedzialności za zadania, duży poziom energii i optymizmu, zaangażowanie w wykonywaną pracę, chęć osiągania celów, podejmowania nowych wyzwań, kreatywność i wysoki poziom produktywności.
wypracowaniu pomocnych dla ciebie nawyków i sposobów radzenia sobie ze stresem, które zaprocentują na kolejnych etapach doświadczania trudnych sytuacji w pracy i życiu zawodowym. Jest to niezwykle ważne, gdyż może przyczynić się do zapobiegnięcia wystąpienia kolejnych etapów wypalenia zawodowego.
Etap ten rozpoczyna się od świadomości, że niektóre dni w pracy okazują się być gorsze i trudniejsze niż inne. Wymagają od Ciebie dużego zaangażowania i podejmowania działań pod presją czasu. Starasz się jak możesz ale zauważasz, że Twój optymizm stopniowo słabnie, a także pojawiają się typowe psychiczne, emocjonalne i fizyczne objawy stresu.
trudności z koncentracją, drażliwość, niepokój, niezadowolenie z pracy, obniżona jakość snu, zmniejszenie interakcji społecznych, niższy poziom produktywności, unikanie podejmowania decyzji, zmęczenie, zapominanie, stopniowe zaniedbywanie osobistych potrzeb, bóle głowy, podwyższone ciśnienie krwi.
robieniu regularnych przerw w pracy i odpoczynku w dni wolne, a także zaangażuj się w inne obszary życia, które pomogą Ci w regulowaniu stresu (takie jak: przyjaciele, rodzina, hobby czy aktywność fizyczna).
Trzeci etap wypalenia to doświadczanie długotrwałego, chronicznego stresu. Pojawia się wyraźna zmiana w poziomie jego natężenia. Możesz doświadczać bardziej intensywnych objawów niż w drugim etapie. Podczas przewlekłego stresu nasilenie wypalenia zawodowego jest tuż na horyzoncie.
uporczywe zmęczenie, wyczerpanie, bezsenność, zgrzytanie zębami – bruksizm, częste przeziębienia lub choroby, zmiana apetytu lub diety, prokrastynacja w pracy i w domu, stopniowe wycofywanie się z życia społecznego, uczucie gniewu, złości, apatia, cyniczna postawa w stosunku do wykonywanej pracy, zmniejszone pożądanie seksualne, zaprzeczanie problemom w pracy lub w domu, uczucie presji lub braku kontroli, zwiększone spożycie kofeiny, alkoholu lub substancji psychoaktywnych, niedotrzymywanie terminów, celów, niechęć do wykonywania obowiązków, chroniczne napięcie, uczucie zagrożenia, lęku lub paniki.
na spędzaniu czasu z bliskimi osobami, gdyż ma to wpływ na obniżenie stresu, a także zaplanuj urlop. Jeśli po odpoczynku napięcie emocjonalne nadal jest wysokie, rozważ zaczerpnięcie pomocy u specjalisty zdrowia psychicznego.
Czwarty etap to doświadczanie kryzysu związanego z wypaleniem zawodowym. Kontynuowanie funkcjonowania, tak, jakby wszystko było w porządku staje się niemożliwe. Etap ten może nastąpić u poszczególnych osób w różnych momentach, gdyż każdy z nas ma własne granice tolerancji na stres i trudne sytuacje życiowe. Obecnie kluczowe znaczenie ma uzyskanie pomocy i wsparcia, zarówno społecznego, jak i profesjonalnego.
uczucie pustki, pesymistyczne spojrzenie na pracę i życie, nasilenie objawów fizycznych, zwątpienie w siebie i swoje możliwości, obsesyjne myśli na punkcie pracy, izolacja społeczna, zmiany w zachowaniu, przewlekłe bóle głowy, przewlekłe problemy z żołądkiem lub jelitami, całkowite zaniedbanie osobistych potrzeb, chęć odejścia z pracy, uczucie bezsilności i bezradności, braku nadziei na zmiany w życiu zawodowym, myśli rezygnacyjne.
SOBIE. Weź dłuższy urlop, podczas którego będziesz w stanie ponownie ocenić, w którym kierunku podąża Twoja kariera zawodowa. Nieocenione może okazać się sięgnięcie po wsparcie bliskich osób. Niezwykle istotne jest równiez skorzystanie z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego.
Ostatni etap pojawia się wtedy, gdy wypalenie stało się nawykowe i jego objawy są tak głęboko zakorzenione w Twoim życiu, że prawdopodobnie doświadczasz już poważnego, ciągłego problemu psychicznego, fizycznego lub emocjonalnego, w przeciwieństwie do sporadycznie doświadczanego wcześniej stresu i symptomów wypalenia.
chroniczne wyczerpanie psychiczne i zmęczenie fizyczne, długotrwały smutek, depresja, syndrom wypalenia zawodowego.
koniecznym zgłoszeniu się po pomoc do specjalisty zdrowia psychicznego (lekarza psychiatry lub/i psychoterapeuty).
Wypalenie zawodowe często wynika ze środowiska pracy. Każdy, kto czuje się przepracowany i niedoceniany, jest narażony na jego wystąpienie. Szczególnie może dotknąć ono osoby pracujące w zawodach pomocowych takich jak lekarze, pielęgniarki, nauczyciele, pracownicy socjalni czy psychologowie. Nie jest to jednak regułą i bez względu na to, jaki rodzaj pracy wykonujesz, czy jesteś pracownikiem biurowym, który nie miał od lat wakacji, czy mamą zajmującą się dziećmi, pracami domowymi i opieką nad rodzicem w podeszłym wieku, istnieje możliwość doświadczania przez Ciebie wyczerpania i braku energii.
Co istotne, wypalenie zawodowe nie jest spowodowane wyłącznie stresującą pracą czy zbyt dużą liczbą obowiązków. Istnieją także inne czynniki wpływające na jego wystąpienie, takie jak styl życia i cechy osobowości. To, co robisz w czasie wolnym od pracy oraz to, jak patrzysz na świat, może także odgrywać dużą rolę w zwiększaniu na co dzień poziomu stresu zawodowego.
● Poczucie, że masz niewielką lub żadną kontrolę nad swoją pracą.
● Brak odpowiedniego wynagrodzenia lub uznania za dobrze wykonaną pracę.
● Niejasne lub zbyt wygórowane oczekiwania dotyczące pracy.
● Wykonywanie pracy, która jest monotonna lub niedająca nowych wyzwań.
● Praca w chaotycznym lub wywołującym presję środowisku.
● Zbyt duża ilość pracy i brak czasu na spotkania towarzyskie lub relaks.
● Nieposiadanie bliskich, wspierających relacji.
● Przyjmowanie na siebie zbyt wielu obowiązków bez wystarczającej pomocy innych.
● Brak asertywności – umiejętności mówienia “nie”.
● Nieodpowiednia higiena snu – za mało snu.
● Cechy perfekcjonisty – poczucie, że nic nie jest wystarczająco dobre.
● Pesymistyczne spojrzenie na siebie i świat.
● Potrzeba kontroli oraz niechęć do delegowania zadań innym.
● Osobowość typu A – czyli taka, którą charakteryzuje wysoki poziom stresu, równie wysoki poziom ambicji oraz tendencja do rywalizowania z innymi i traktowania ich we wrogi sposób.
Bez względu na to, na którym z etapów wypalenia zawodowego obecnie się znajdujesz, a także jakie czynniki wpłynęły na jego powstanie,pamiętaj, że istnieją różne formy pomocy i nie musisz zostawać z tymi trudnościami samemu. W drugiej części artykułu podzielę się praktycznymi poradami, dzięki którym można spróbować samemu zwalczać niektóre objawy wypalenia zawodowego lub praktykować jako uzupełnienie pomocy specjalistycznej.
Złość jest oznaką, że nasze dzieci zmagają się z trudną lub frustrującą dla nich sytuacją, na którą czują, że nie mają wpływu. Jak reagować na złość dziecka?
Osoby, u których dominuje perfekcjonizm, mają problem z zaakceptowaniem pomyłek i niedoskonałości — zarówno u siebie, jak i u innych. Sprawdź, czy to o Tobie!
Ugruntowane poczucie własnej wartości, wiara w siebie, akceptacja siebie oraz tego, kim jesteśmy, to ważne czynniki sukcesu, rozwoju zdrowych relacji i zadowolenia z życia. W jaki sposób o nie dbać?
Zawód psychoterapeuty wciąż nie jest prawnie uregulowany w Polsce. Stwarza to okazję do nadużyć. Sprawdź, co powinno zaniepokoić Cię podczas psychoterapii.
Jak wygląda przemoc psychiczna? Jak uwolnić się z przemocowej relacji i odzyskać kontrolę nad życiem? Odpowiedź znajdziecie w nowej książce wydawnictwa GWP.
Relacja ze sobą wpływa na to, jak funkcjonujemy w kontaktach z innymi, oraz w jaki sposób angażujemy się w to, co dla nas ważne. Jak się ze sobą zaprzyjaźnić i być bliżej siebie?
