Zgodnie z wytycznymi WHO, wypalenie zawodowe zostało sklasyfikowane w ICD-11 (które będzie obowiązywać w Polsce od 2022 r.) jako „syndrom” wynikający z “chronicznego stresu w miejscu pracy, którego nie udało się skutecznie opanować”.
Wypalenie zawodowe objawia się poprzez:
a) wyczerpanie i brak energii,
b) zwiększenie dystansu do pracy; negatywne odczucia lub cynizmu w stosunku do wykonywanej pracy,
c) zmniejszenie wydajności w wykonywanym zawodzie.
Wypalenie zawodowe nie wiąże się z nagłym, gwałtownym początkiem, natomiast jest to proces stopniowego wyczerpania emocjonalnego i fizycznego. Poznanie tego procesu może pomóc Ci przeciwdziałać na jego poszczególnych etapach. Badacze z Uniwersytetu Winona State wyróżnili 5 etapów powstawania wypalenia zawodowego:
Podejmując nowe wyzwania zawodowe często towarzyszy nam poczucie dużej satysfakcji, energii, kreatywności, zapału do działania i zaangażowania w pracę. Dotyczy to zazwyczaj podejmowania nowej roli zawodowej lub początków przedsięwzięcia biznesowego. Na tym etapie może towarzyszyć Ci także naturalny stres związany z nowymi wyzwaniami, jakie Cię czekają.
satysfakcja z pracy, chętne przyjmowanie odpowiedzialności za zadania, duży poziom energii i optymizmu, zaangażowanie w wykonywaną pracę, chęć osiągania celów, podejmowania nowych wyzwań, kreatywność i wysoki poziom produktywności.
wypracowaniu pomocnych dla ciebie nawyków i sposobów radzenia sobie ze stresem, które zaprocentują na kolejnych etapach doświadczania trudnych sytuacji w pracy i życiu zawodowym. Jest to niezwykle ważne, gdyż może przyczynić się do zapobiegnięcia wystąpienia kolejnych etapów wypalenia zawodowego.
Etap ten rozpoczyna się od świadomości, że niektóre dni w pracy okazują się być gorsze i trudniejsze niż inne. Wymagają od Ciebie dużego zaangażowania i podejmowania działań pod presją czasu. Starasz się jak możesz ale zauważasz, że Twój optymizm stopniowo słabnie, a także pojawiają się typowe psychiczne, emocjonalne i fizyczne objawy stresu.
trudności z koncentracją, drażliwość, niepokój, niezadowolenie z pracy, obniżona jakość snu, zmniejszenie interakcji społecznych, niższy poziom produktywności, unikanie podejmowania decyzji, zmęczenie, zapominanie, stopniowe zaniedbywanie osobistych potrzeb, bóle głowy, podwyższone ciśnienie krwi.
robieniu regularnych przerw w pracy i odpoczynku w dni wolne, a także zaangażuj się w inne obszary życia, które pomogą Ci w regulowaniu stresu (takie jak: przyjaciele, rodzina, hobby czy aktywność fizyczna).
Trzeci etap wypalenia to doświadczanie długotrwałego, chronicznego stresu. Pojawia się wyraźna zmiana w poziomie jego natężenia. Możesz doświadczać bardziej intensywnych objawów niż w drugim etapie. Podczas przewlekłego stresu nasilenie wypalenia zawodowego jest tuż na horyzoncie.
uporczywe zmęczenie, wyczerpanie, bezsenność, zgrzytanie zębami – bruksizm, częste przeziębienia lub choroby, zmiana apetytu lub diety, prokrastynacja w pracy i w domu, stopniowe wycofywanie się z życia społecznego, uczucie gniewu, złości, apatia, cyniczna postawa w stosunku do wykonywanej pracy, zmniejszone pożądanie seksualne, zaprzeczanie problemom w pracy lub w domu, uczucie presji lub braku kontroli, zwiększone spożycie kofeiny, alkoholu lub substancji psychoaktywnych, niedotrzymywanie terminów, celów, niechęć do wykonywania obowiązków, chroniczne napięcie, uczucie zagrożenia, lęku lub paniki.
na spędzaniu czasu z bliskimi osobami, gdyż ma to wpływ na obniżenie stresu, a także zaplanuj urlop. Jeśli po odpoczynku napięcie emocjonalne nadal jest wysokie, rozważ zaczerpnięcie pomocy u specjalisty zdrowia psychicznego.
Czwarty etap to doświadczanie kryzysu związanego z wypaleniem zawodowym. Kontynuowanie funkcjonowania, tak, jakby wszystko było w porządku staje się niemożliwe. Etap ten może nastąpić u poszczególnych osób w różnych momentach, gdyż każdy z nas ma własne granice tolerancji na stres i trudne sytuacje życiowe. Obecnie kluczowe znaczenie ma uzyskanie pomocy i wsparcia, zarówno społecznego, jak i profesjonalnego.
uczucie pustki, pesymistyczne spojrzenie na pracę i życie, nasilenie objawów fizycznych, zwątpienie w siebie i swoje możliwości, obsesyjne myśli na punkcie pracy, izolacja społeczna, zmiany w zachowaniu, przewlekłe bóle głowy, przewlekłe problemy z żołądkiem lub jelitami, całkowite zaniedbanie osobistych potrzeb, chęć odejścia z pracy, uczucie bezsilności i bezradności, braku nadziei na zmiany w życiu zawodowym, myśli rezygnacyjne.
SOBIE. Weź dłuższy urlop, podczas którego będziesz w stanie ponownie ocenić, w którym kierunku podąża Twoja kariera zawodowa. Nieocenione może okazać się sięgnięcie po wsparcie bliskich osób. Niezwykle istotne jest równiez skorzystanie z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego.
Ostatni etap pojawia się wtedy, gdy wypalenie stało się nawykowe i jego objawy są tak głęboko zakorzenione w Twoim życiu, że prawdopodobnie doświadczasz już poważnego, ciągłego problemu psychicznego, fizycznego lub emocjonalnego, w przeciwieństwie do sporadycznie doświadczanego wcześniej stresu i symptomów wypalenia.
chroniczne wyczerpanie psychiczne i zmęczenie fizyczne, długotrwały smutek, depresja, syndrom wypalenia zawodowego.
koniecznym zgłoszeniu się po pomoc do specjalisty zdrowia psychicznego (lekarza psychiatry lub/i psychoterapeuty).
Wypalenie zawodowe często wynika ze środowiska pracy. Każdy, kto czuje się przepracowany i niedoceniany, jest narażony na jego wystąpienie. Szczególnie może dotknąć ono osoby pracujące w zawodach pomocowych takich jak lekarze, pielęgniarki, nauczyciele, pracownicy socjalni czy psychologowie. Nie jest to jednak regułą i bez względu na to, jaki rodzaj pracy wykonujesz, czy jesteś pracownikiem biurowym, który nie miał od lat wakacji, czy mamą zajmującą się dziećmi, pracami domowymi i opieką nad rodzicem w podeszłym wieku, istnieje możliwość doświadczania przez Ciebie wyczerpania i braku energii.
Co istotne, wypalenie zawodowe nie jest spowodowane wyłącznie stresującą pracą czy zbyt dużą liczbą obowiązków. Istnieją także inne czynniki wpływające na jego wystąpienie, takie jak styl życia i cechy osobowości. To, co robisz w czasie wolnym od pracy oraz to, jak patrzysz na świat, może także odgrywać dużą rolę w zwiększaniu na co dzień poziomu stresu zawodowego.
● Poczucie, że masz niewielką lub żadną kontrolę nad swoją pracą.
● Brak odpowiedniego wynagrodzenia lub uznania za dobrze wykonaną pracę.
● Niejasne lub zbyt wygórowane oczekiwania dotyczące pracy.
● Wykonywanie pracy, która jest monotonna lub niedająca nowych wyzwań.
● Praca w chaotycznym lub wywołującym presję środowisku.
● Zbyt duża ilość pracy i brak czasu na spotkania towarzyskie lub relaks.
● Nieposiadanie bliskich, wspierających relacji.
● Przyjmowanie na siebie zbyt wielu obowiązków bez wystarczającej pomocy innych.
● Brak asertywności – umiejętności mówienia “nie”.
● Nieodpowiednia higiena snu – za mało snu.
● Cechy perfekcjonisty – poczucie, że nic nie jest wystarczająco dobre.
● Pesymistyczne spojrzenie na siebie i świat.
● Potrzeba kontroli oraz niechęć do delegowania zadań innym.
● Osobowość typu A – czyli taka, którą charakteryzuje wysoki poziom stresu, równie wysoki poziom ambicji oraz tendencja do rywalizowania z innymi i traktowania ich we wrogi sposób.
Bez względu na to, na którym z etapów wypalenia zawodowego obecnie się znajdujesz, a także jakie czynniki wpłynęły na jego powstanie,pamiętaj, że istnieją różne formy pomocy i nie musisz zostawać z tymi trudnościami samemu. W drugiej części artykułu podzielę się praktycznymi poradami, dzięki którym można spróbować samemu zwalczać niektóre objawy wypalenia zawodowego lub praktykować jako uzupełnienie pomocy specjalistycznej.
Nadmierny lęk skazuje nas na wycofywanie się i nie pozwala nam na życie w pełni z naszymi potrzebami. Co zrobić, żeby lęk nie zdominował naszego życia?
Co takiego dzieje się w nas, co powoduje, że gdy nadchodzi upragniony urlop, trudno nam po prostu wypoczywać? Co robić, żeby zapewnić sobie udany odpoczynek?
Jak można stać się uzdrowicielem dla samego siebie poprzez rozwijanie i praktykowanie uważnego współczucia? Zapraszamy do recenzji książki Paula Gilberta i Chodena, którą napisała Agnieszka Flis – Opiekun Terapii w Wellbee.
Depresja poporodowa dotyka 15% matek i 8% ojców. Czym jest depresja poporodowa i jak się objawia? Na co powinny zwrócić szczególną uwagę młodzi rodzice?
Jak postępować z dzieckiem wtedy, gdy rodzice podjęli decyzję na temat rozstania? Jak zadbać o to, aby dziecko przeszło przez cały proces jak najmniej poturbowane? Zapraszamy na recenzję książki “Przetrwać burzę” Elżbiety Zubrzyckiej.
Psychoterapia dialektyczno-behawioralna jest kompleksowym programem terapeutycznym, który obejmuje pacjenta całościowo – na sesjach indywidualnych, grupowym treningu umiejętności, w razie potrzeby podczas coachingu telefonicznego. Co jeszcze warto wiedzieć o DBT?
