autorka: Monika Kawecka
Jak dochodzi do wypalenia zawodowego? – z artykułu dowiesz się między innymi:
- czym jest wypalenia zawodowe?
- jak dochodzi do wypalenia zawodowego?
- czym jest wypalenie nawykowe?
- jak ustrzec się przed wypaleniem zawodowym?
Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego w dowolnym momencie życia. Nie pojawia się ono z dnia na dzień niczym przeziębienie, natomiast jest to proces stopniowego wyczerpania emocjonalnego, fizycznego i psychicznego. Jakie są zatem objawy wypalenia zawodowego, co je powoduje i jakie działania można podjąć na jego poszczególnych etapach?
Czym jest wypalenie zawodowe?
Zgodnie z wytycznymi WHO, wypalenie zawodowe zostało sklasyfikowane w ICD-11 (które będzie obowiązywać w Polsce od 2022 r.) jako „syndrom” wynikający z “chronicznego stresu w miejscu pracy, którego nie udało się skutecznie opanować”.
Wypalenie zawodowe objawia się poprzez:
a) wyczerpanie i brak energii,
b) zwiększenie dystansu do pracy; negatywne odczucia lub cynizmu w stosunku do wykonywanej pracy,
c) zmniejszenie wydajności w wykonywanym zawodzie.
Jakie są etapy powstawania wypalenia zawodowego?
Wypalenie zawodowe nie wiąże się z nagłym, gwałtownym początkiem, natomiast jest to proces stopniowego wyczerpania emocjonalnego i fizycznego. Poznanie tego procesu może pomóc Ci przeciwdziałać na jego poszczególnych etapach. Badacze z Uniwersytetu Winona State wyróżnili 5 etapów powstawania wypalenia zawodowego:
1. Faza miesiąca miodowego.
Podejmując nowe wyzwania zawodowe często towarzyszy nam poczucie dużej satysfakcji, energii, kreatywności, zapału do działania i zaangażowania w pracę. Dotyczy to zazwyczaj podejmowania nowej roli zawodowej lub początków przedsięwzięcia biznesowego. Na tym etapie może towarzyszyć Ci także naturalny stres związany z nowymi wyzwaniami, jakie Cię czekają.
Typowe objawy to: satysfakcja z pracy, chętne przyjmowanie odpowiedzialności za zadania, duży poziom energii i optymizmu, zaangażowanie w wykonywaną pracę, chęć osiągania celów, podejmowania nowych wyzwań, kreatywność i wysoki poziom produktywności.
Skoncentruj się na: wypracowaniu pomocnych dla ciebie nawyków i sposobów radzenia sobie ze stresem, które zaprocentują na kolejnych etapach doświadczania trudnych sytuacji w pracy i życiu zawodowym. Jest to niezwykle ważne, gdyż może przyczynić się do zapobiegnięcia wystąpienia kolejnych etapów wypalenia zawodowego.
2. Początki stresu w pracy.
Etap ten rozpoczyna się od świadomości, że niektóre dni w pracy okazują się być gorsze i trudniejsze niż inne. Wymagają od Ciebie dużego zaangażowania i podejmowania działań pod presją czasu. Starasz się jak możesz ale zauważasz, że Twój optymizm stopniowo słabnie, a także pojawiają się typowe psychiczne, emocjonalne i fizyczne objawy stresu.
Typowe objawy to: trudności z koncentracją, drażliwość, niepokój, niezadowolenie z pracy, obniżona jakość snu, zmniejszenie interakcji społecznych, niższy poziom produktywności, unikanie podejmowania decyzji, zmęczenie, zapominanie, stopniowe zaniedbywanie osobistych potrzeb, bóle głowy, podwyższone ciśnienie krwi.
Skoncentruj się na: robieniu regularnych przerw w pracy i odpoczynku w dni wolne, a także zaangażuj się w inne obszary życia, które pomogą Ci w regulowaniu stresu (takie jak: przyjaciele, rodzina, hobby czy aktywność fizyczna).
3. Przewlekły stres.
Trzeci etap wypalenia to doświadczanie długotrwałego, chronicznego stresu. Pojawia się wyraźna zmiana w poziomie jego natężenia. Możesz doświadczać bardziej intensywnych objawów niż w drugim etapie. Podczas przewlekłego stresu nasilenie wypalenia zawodowego jest tuż na horyzoncie.
Typowe objawy to: uporczywe zmęczenie, wyczerpanie, bezsenność, zgrzytanie zębami – bruksizm, częste przeziębienia lub choroby, zmiana apetytu lub diety, prokrastynacja w pracy i w domu, stopniowe wycofywanie się z życia społecznego, uczucie gniewu, złości, apatia, cyniczna postawa w stosunku do wykonywanej pracy, zmniejszone pożądanie seksualne, zaprzeczanie problemom w pracy lub w domu, uczucie presji lub braku kontroli, zwiększone spożycie kofeiny, alkoholu lub substancji psychoaktywnych, niedotrzymywanie terminów, celów, niechęć do wykonywania obowiązków, chroniczne napięcie, uczucie zagrożenia, lęku lub paniki.
Skoncentruj się na: na spędzaniu czasu z bliskimi osobami, gdyż ma to wpływ na obniżenie stresu, a także zaplanuj urlop. Jeśli po odpoczynku napięcie emocjonalne nadal jest wysokie, rozważ zaczerpnięcie pomocy u specjalisty zdrowia psychicznego.
4. Wypalenie zawodowe.
Czwarty etap to doświadczanie kryzysu związanego z wypaleniem zawodowym. Kontynuowanie funkcjonowania, tak, jakby wszystko było w porządku staje się niemożliwe. Etap ten może nastąpić u poszczególnych osób w różnych momentach, gdyż każdy z nas ma własne granice tolerancji na stres i trudne sytuacje życiowe. Obecnie kluczowe znaczenie ma uzyskanie pomocy i wsparcia, zarówno społecznego, jak i profesjonalnego.
Typowe objawy to: uczucie pustki, pesymistyczne spojrzenie na pracę i życie, nasilenie objawów fizycznych, zwątpienie w siebie i swoje możliwości, obsesyjne myśli na punkcie pracy, izolacja społeczna, zmiany w zachowaniu, przewlekłe bóle głowy, przewlekłe problemy z żołądkiem lub jelitami, całkowite zaniedbanie osobistych potrzeb, chęć odejścia z pracy, uczucie bezsilności i bezradności, braku nadziei na zmiany w życiu zawodowym, myśli rezygnacyjne.
Skoncentruj się na: SOBIE. Weź dłuższy urlop, podczas którego będziesz w stanie ponownie ocenić, w którym kierunku podąża Twoja kariera zawodowa. Nieocenione może okazać się sięgnięcie po wsparcie bliskich osób. Niezwykle istotne jest równiez skorzystanie z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego.
5. Wypalenie nawykowe.
Ostatni etap pojawia się wtedy, gdy wypalenie stało się nawykowe i jego objawy są tak głęboko zakorzenione w Twoim życiu, że prawdopodobnie doświadczasz już poważnego, ciągłego problemu psychicznego, fizycznego lub emocjonalnego, w przeciwieństwie do sporadycznie doświadczanego wcześniej stresu i symptomów wypalenia.
Typowe objawy to: chroniczne wyczerpanie psychiczne i zmęczenie fizyczne, długotrwały smutek, depresja, syndrom wypalenia zawodowego.
Skoncentruj się na: koniecznym zgłoszeniu się po pomoc do specjalisty zdrowia psychicznego (lekarza psychiatry lub/i psychoterapeuty).
Jakie mogą być przyczyny wypalenia zawodowego?
Wypalenie zawodowe często wynika ze środowiska pracy. Każdy, kto czuje się przepracowany i niedoceniany, jest narażony na jego wystąpienie. Szczególnie może dotknąć ono osoby pracujące w zawodach pomocowych takich jak lekarze, pielęgniarki, nauczyciele, pracownicy socjalni czy psychologowie. Nie jest to jednak regułą i bez względu na to, jaki rodzaj pracy wykonujesz, czy jesteś pracownikiem biurowym, który nie miał od lat wakacji, czy mamą zajmującą się dziećmi, pracami domowymi i opieką nad rodzicem w podeszłym wieku, istnieje możliwość doświadczania przez Ciebie wyczerpania i braku energii.
Co istotne, wypalenie zawodowe nie jest spowodowane wyłącznie stresującą pracą czy zbyt dużą liczbą obowiązków. Istnieją także inne czynniki wpływające na jego wystąpienie, takie jak styl życia i cechy osobowości. To, co robisz w czasie wolnym od pracy oraz to, jak patrzysz na świat, może także odgrywać dużą rolę w zwiększaniu na co dzień poziomu stresu zawodowego.
a) Przyczyny wypalenia zawodowego związane z pracą
● poczucie, że masz niewielką lub żadną kontrolę nad swoją pracą;
● brak odpowiedniego wynagrodzenia lub uznania za dobrze wykonaną pracę;
● niejasne lub zbyt wygórowane oczekiwania dotyczące pracy;
● wykonywanie pracy, która jest monotonna lub niedająca nowych wyzwań;
● Praca w chaotycznym lub wywołującym presję środowisku.
b) Wpływ stylu życia na potencjalne wypalenie zawodowe
● Zbyt duża ilość pracy i brak czasu na spotkania towarzyskie lub relaks.
● Nieposiadanie bliskich, wspierających relacji.
● Przyjmowanie na siebie zbyt wielu obowiązków bez wystarczającej pomocy innych.
● Brak asertywności – umiejętności mówienia “nie”.
● Nieodpowiednia higiena snu – za mało snu.
c) Cechy osobowości sprzyjające wypaleniu zawodowemu
● cechy perfekcjonisty – poczucie, że nic nie jest wystarczająco dobre. ● Pesymistyczne spojrzenie na siebie i świat.
● potrzeba kontroli oraz niechęć do delegowania zadań innym.
● osobowość typu A – czyli taka, którą charakteryzuje wysoki poziom stresu, równie wysoki poziom ambicji oraz tendencja do rywalizowania z innymi i traktowania ich we wrogi sposób.
Bez względu na to, na którym z etapów wypalenia zawodowego obecnie się znajdujesz, a także jakie czynniki wpłynęły na jego powstanie,pamiętaj, że istnieją różne formy pomocy i nie musisz zostawać z tymi trudnościami samemu. W drugiej części artykułu podzielę się praktycznymi poradami, dzięki którym można spróbować samemu zwalczać niektóre objawy wypalenia zawodowego lub praktykować jako uzupełnienie pomocy specjalistycznej.
Autorka:
Monika Kawecka – psychoterapeutka poznawczo behawioralna wellbee.pl
Psycholog i psychoterapeutka w trakcie 4-letniego szkolenia z psychoterapii behawioralno-poznawczej na Uniwersytecie SWPS. Ukończyła Studium Interwencji Kryzysowej, rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne. Doświadczenie kliniczne zdobywała w wielu ośrodkach psychologicznych w Polsce, na Sri Lance i w Wielkiej Brytanii, m.in. w Dolnośląskim Centrum Zdrowia Psychicznego, Polish Psychologists Association w Londynie, National Council For Mental Health Sahanaya in Sri Lanka – podczas pięciomiesięcznego stażu w szpitalu psychiatrycznym na Sri Lance, a także pracując jako psycholog-interwent kryzysowy w Fundacji NON LICET i Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie we Wrocławiu.
Wellbee umożliwia dostęp do
płatnej psychoterapii online,
prowadzonej przez
psychoterapeutki oraz psychoterapeutów
pracujących w następujących nurtach terapeutycznych:
- psychoterapia poznawczo – behawioralna
- psychoterapia psychodynamiczna
- psychoterapia systemowa
- psychoterapia integratywna
- psychoterapia psychoanalityczna
- psychoterapia Gestalt
Zostaw komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.