Mogłoby się wydawać, że psychoterapia online miała swój początek w tegorocznej pandemii. Nic bardziej mylnego. Pandemia sprawiła, że zarówno terapeuci różnych modalności, jak i klienci zaczęli częściej korzystać z tej formy realizowania psychoterapii, niemniej praktykowanie terapii z wykorzystaniem narzędzi teleinformatycznych ma już wieloletnią tradycję. Poza praktyką, za skutecznością psychoterapii online stoją istotne, rzetelne badania potwierdzające jej skuteczność.
Psychoterapia online: jak to się zaczęło?
Terapia z wykorzystaniem telefonu jako środka komunikacji była wykorzystywana w Stanach Zjednoczonych już w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. Pierwsza demonstracja sesji psychoterapeutycznej online miała miejsce na konferencji organizowanej w 1972 roku przez naukowców z Uniwersytetu Stanforda i UCLA. Naukowcy prezentowali, iż połączenie z pacjentem jest możliwe, niemniej nie było to szeroko propagowane z racji na ograniczony w tamtych czasach dostęp do komputerów. W 1986 roku naukowcy z Cornell University stworzyli pierwsze forum, w którym osoby zmagające się z dolegliwościami w zakresie zdrowia psychicznego mogli anonimowo dyskutować ze specjalistami psychiatrami i psychoterapeutami o nurtujących ich zagadnieniach.
Pierwsza psychoterapia online
W 1995 roku, terapeuta John Grohol, stworzył pierwszy portal internetowy o nazwie Psych Central, który poruszał kwestie zdrowia psychicznego. Terapeuta zaoferował tam możliwość kontaktu mailowego. Również w 1995 roku inny terapeuta, doktor David Sommers, stworzył i uruchomił pierwszy czat do konwersacji w czasie rzeczywistym, przez który świadczy usługi terapeutyczne pacjentom z różnych stron świata. Od tego momentu wraz z postępem technologii, wideorozmów, coraz powszechniejszego dostępu do Internetu, terapia online rozwija się i korzystają z niej tysiące terapeutów i ich pacjentów. Co zatem wiadomo o jej skuteczności?
Psychoterapia online i jej skuteczność
W 1997 roku powstało International Society of Mental Health Online, którego zdaniem było dbanie o normy prawne i standardy etyczne świadczenia usług online. Potencjalne różnice pomiędzy skutecznością i efektywnością terapii online zaczęli także weryfikować badacze, aby mieć pewność, że terapia świadczona przez Internet może być skuteczną metodą leczenia trudności związanych ze zdrowiem psychicznym. Na ten moment historia badań nad terapią online trwa już od ponad dwóch dekad. W 1996 roku naukowcy z Uniwersytetu w Amsterdamie zapoczątkowali pierwszą grupę badawczą zajmującą się badaniami skuteczności terapii poznawczo-behawioralnej online.
Na chwilę obecną badacze z całego świata prowadzą szeroko zakrojone projekty badawcze dotyczące skuteczności psychoterapii online z wykorzystaniem różnych narzędzi i dotyczących różnych grup zaburzeń.
Terapia depresji online
Naukowcy wskazują, że terapia poznawczo-behawioralna realizowana online za pomocą połączenia wideo jest równie skuteczna jak terapia prowadzona tradycyjną metodą w gabinecie (Hofmann i in., 2012; Moritz i in., 2012), zarówno w grupie osób dorosłych (Hofmann i Reinecke, 2010), jak i młodzieży (Stasiak i in., 2016). Osoby biorące udział w szesnastotygodniowym programie terapii poznawczo-behawioralnej online, mającej na celu redukcję objawów depresji faktycznie osiągnęły zamierzony cel. Porównanie wyników Inwentarza Depresji Becka przed rozpoczęciem psychoterapii z wynikami po jej zakończeniu wskazały znaczącą redukcję objawów i nasilenia depresji, które utrzymywały się sześć i dwanaście miesięcy po zakończeniu terapii (Ruwaard i in., 2012).
Terapia zaburzeń lękowych online
Terapia poznawczo behawioralna online jest wykorzystywana w leczeniu szeregu zaburzeń lękowych, a badacze wskazują na brak istotnych statystycznie różnic w skuteczności terapii poznawczo-behawioralnej realizowanej „twarzą w twarz” a terapią online m.in. dla: lęku uogólnionego (Olthuis i in., 2016), lęku z napadami paniki i agorafobii (Kiropoulos i in., 2008), zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (Andersson i in., 2014). Również badania dotyczące stresu pourazowego (PTSD) wskazują na satysfakcjonujące wyniki badań i istotne zmniejszenie nasilenia objawów po zakończeniu terapii w porównaniu z wynikami przed jej rozpoczęciem (Simon i in., 2019).
Badacze wskazują także na skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej realizowanej przez Internet w leczeniu zaburzeń odżywiania (Celio i in., 2000; Winzelberg i in., 2000), zarówno w pracy z terapeutą (Dölemeyer i in., 2013), jak i z wykorzystaniem internetowych programów samopomocowych i prewencyjnych (Wilson i Zandberg, 2012). Również włączenie interwencji online do pracy z uzależnieniem od substancji wspiera efekty terapii prowadzonej offline (Gainsbury i Blaszczynski, 2011).
Relacja terapeutyczna vs gabinet online – czy można poczuć się swobodnie?
Poza efektami oddziaływań terapeutycznych, badania wskazują także, że klienci korzystający z terapii poznawczo-behawioralnej online wskazują na satysfakcję z relacji terapeutycznej (Cook i Doyle, 2002) i satysfakcji z efektów terapii (Murphy i in., 2009). W 2017 roku polscy terapeuci w przeważającej większości (77%) deklarowali gotowość do współpracy online, w ściśle określonych warunkach (np. kiedy pacjent nie ma możliwości ze skorzystania z terapii offline z powodu miejsca zamieszkania, sytuacji życiowej takiej jak unieruchomienie, choroba somatyczna), a 38% terapeutów biorących udział w badaniu (w którym udział wzięło 193 terapeutów zrzeszonych w Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) miało doświadczenie z pracą online (za: Drath i Nęcki, 2018). Na dane statystyczne obrazujące zmiany w tym obszarze po doświadczeniach związanych z globalną pandemią musimy jeszcze zaczekać (Drath i Necki, 2018).
Bibliografia:
- Andersson, E., Steneby, S., Karlsson, K., Ljótsson, B., Hedman, E., Enander, J., Kaldo, V., Andersson, G., Lindefors, N., & Rück, C. (2014). Long-term efficacy of Internet-based cognitive behavior therapy for obsessive-compulsive disorder with or without booster: A randomized controlled trial. Psychological Medicine. https://doi.org/10.1017/S0033291714000543
- Celio, A. A., Winzelberg, A. J., Wilfley, D. E., Eppstein-Herald, D., Springer, E. A., Dev, P., & Taylor, C. B. (2000). Reducing risk factors for eating disorders: Comparison of an Internet- and a classroom-delivered psychoeducational program. Journal of Consulting and Clinical Psychology. https://doi.org/10.1037/0022-006X.68.4.650
- Cook, J. E., & Doyle, C. (2002). Working alliance in online therapy as compared to face-to-face therapy: Preliminary results. Cyberpsychology and Behavior. https://doi.org/10.1089/109493102753770480
- Dölemeyer, R., Tietjen, A., Kersting, A., & Wagner, B. (2013). Internet-based interventions for eating disorders in adults: A systematic review. BMC Psychiatry. https://doi.org/10.1186/1471-244X-13-207
- Drath, W., & Necki, S. (2018). Online psychotherapy: Polish psychotherapists’ perspective. Psychoterapia.
- Gainsbury, S., & Blaszczynski, A. (2011). A systematic review of Internet-based therapy for the treatment of addictions. In Clinical Psychology Review. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2010.11.007
- Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. In Cognitive Therapy and Research. https://doi.org/10.1007/s10608-012-9476-1
- Hofmann, S. G., & Reinecke, M. A. (2010). Cognitive–behavioral therapy with adults: A guide to empirically-informed assessment and intervention. In Cognitive-Behavioral Therapy with Adults: A Guide to Empirically-Informed Assessment and Intervention. https://doi.org/10.1017/CBO9780511781919
- Kiropoulos, L. A., Klein, B., Austin, D. W., Gilson, K., Pier, C., Mitchell, J., & Ciechomski, L. (2008). Is internet-based CBT for panic disorder and agoraphobia as effective as face-to-face CBT? Journal of Anxiety Disorders. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2008.01.008
- Moritz, S., Schilling, L., Hauschildt, M., Schröder, J., & Treszl, A. (2012). A randomized controlled trial of internet-based therapy in depression. Behaviour Research and Therapy. https://doi.org/10.1016/j.brat.2012.04.006
- Murphy, L., Parnass, P., Mitchell, D. L., Hallett, R., Cayley, P., & Seagram, S. (2009). Client satisfaction and outcome comparisons of online and face-to-face counselling methods. British Journal of Social Work. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcp041
- Olthuis, J. V., Watt, M. C., Bailey, K., Hayden, J. A., & Stewart, S. H. (2016). Therapist-supported Internet cognitive behavioural therapy for anxiety disorders in adults. The Cochrane Database of Systematic Reviews. https://doi.org/10.1002/14651858.CD011565.pub2
- Ruwaard, J., Lange, A., Schrieken, B., Dolan, C. V., & Emmelkamp, P. (2012). The effectiveness of online cognitive behavioral treatment in routine clinical practice. PLoS ONE. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0040089
- Simon, N., McGillivray, L., Roberts, N. P., Barawi, K., Lewis, C. E., & Bisson, J. I. (2019). Acceptability of internet-based cognitive behavioural therapy (i-CBT) for post-traumatic stress disorder (PTSD): a systematic review. In European Journal of Psychotraumatology. https://doi.org/10.1080/20008198.2019.1646092
- Stasiak, K., Fleming, T., Lucassen, M. F. G., Shepherd, M. J., Whittaker, R., & Merry, S. N. (2016). Computer-Based and Online Therapy for Depression and Anxiety in Children and Adolescents. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology. https://doi.org/10.1089/cap.2015.0029
- Wilson, G. T., & Zandberg, L. J. (2012). Cognitive-behavioral guided self-help for eating disorders: Effectiveness and scalability. In Clinical Psychology Review. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2012.03.001
- Winzelberg, A. J., Eppstein, D., Eldredge, K. L., Wilfley, D., Dasmahapatra, R., Dev, P., & Taylor, C. B. (2000). Effectiveness of an Internet-based program for reducing risk factors for eating disorders. Journal of Consulting and Clinical Psychology. https://doi.org/10.1037//0022-006x.68.2.346
- Talk Space: https://www.talkspace.com/blog/history-online-therapy/
