Potrzeba matką wynalazku – w pandemicznym świecie obserwujemy wzrost popularności psychoterapii online. Zarówno specjaliści, jak i klienci przekonali się do tej formy. Psychoterapia online pomaga radzić sobie z różnymi rodzajami zaburzeń oraz chorób psychicznych. Umożliwia także skuteczną walkę z depresją. W jaki sposób?

Dane Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że na depresję cierpi około 264 milionów ludzi na świecie. Około 800 tys. osób popełnia samobójstwo w wyniku depresji. Samobójstwo jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów w grupie wiekowej 15-29. Pomimo znanych i dobrze osadzonych w badaniach naukowych sposobów leczenia depresji, od 76% do 86% osób zmagających się z depresją w krajach wysoko i średnio rozwiniętych, nie otrzymuje żadnej pomocy wsparcia terapeutycznego lub farmakologicznego (James i in., 2018). 

Obecna rzeczywistość może sprzyjać zaostrzaniu się niektórych objawów depresji: zasady związane z dystansem fizycznym utrudniają kontakt z innymi, praca zdalna pozbawia nas interakcji społecznych, niepewność na gruncie zawodowym i życiowym może aktywować wiele negatywnych przewidywań i przekonań. Obniżony nastrój, zwiększone napięcie napędzają się błędnym kołem w trudnościach ze snem, apetytem, utratą motywacji… 

Objawy depresji i ich diagnozowanie

Depresja jest jednym z najczęściej rozpoznawanych trudności w zdrowiu psychicznym. Szacuje się, że cierpi na nią ponad półtora miliona Polaków i Polek. A mówimy tu tylko o osobach, które otrzymały diagnozę. Tych niezdiagnozowanych, które nigdy nie wybrały się po pomoc do specjalisty nie sposób ująć w szacunkach i statystykach. 

Słowo „depresja” wdarło się do języka potocznego. Mówimy „obudziłam się dziś z depresją” albo „ale mam dzisiaj deprechę”, określając w ten sposób swoje niezadowolenie, zły humor czy samopoczucie. Tymczasem depresja nie jest chwilowym obniżeniem nastroju. Kryteria diagnostyczne depresji zakładają, że większa część objawów musi utrzymywać się przez większą część dnia, niezależnie od zewnętrznych bodźców, a stan taki utrzymuje się od przynajmniej dwóch tygodni. 

Do objawów depresji należą: 

• obniżony nastrój przez większą część dnia, niezależnie od zewnętrznych bodźców, 
• brak energii, uczucie stałego zmęczenia,
• utrata zainteresowań lub niezdolność do odczuwania przyjemności z czynności, które dotychczas były ważne i interesujące
• spadek poczucia własnej wartości, negatywne myśli na temat siebie, przyszłości, świata innych ludzi 
• wyrzuty sumienia i poczucie winy,
• myśli o śmierci
• trudności z koncentracją lub podejmowaniem decyzji,
• pobudzenie lub spowolnienie ruchowe,
• zaburzenia snu – trudności w zasypianiu lub przedwczesne wybudzanie się, mało satysfakcjonujący sen
• zaburzenia łaknienia – zmniejszenie lub zwiększenie apetytu; nagły wzrost lub spadek masy ciała większy niż 10% jego dotychczasowej masy
• spadek popędu seksualnego, spadek odczuwanej przyjemności z życia seksualnego.

Nie jest konieczne wystąpienie wszystkich objawów w maksymalnym nasileniu, aby depresja mogła zostać zdiagnozowana. Diagności, lekarze psychiatrzy i psychoterapeuci wyróżniają epizody depresji o przebiegu łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim. Depresja może przyjmować postać jednorazowego epizodu, ale może także co jakiś czas powracać do nas pod różnym nasileniem. W takim wypadku mówimy o depresji nawracającej. W każdym z tych wypadków, trzeba wziąć pod uwagę sięgnięcie po pomoc, którą może być tak psychoterapia online, jak i jej stacjonarna forma.

Psychoterapia online w walce z depresją

Celem procesu psychoterapeutycznego jest redukcja objawów i poprawa dobrostanu klienta. W tym celu, wykwalifikowani psychoterapeuci, pracujący w różnych modalnościach, wykorzystują znane im techniki, które mają na celu wesprzeć pacjenta w osiąganiu tychże celów. Czy istnieją obiektywne różnice pomiędzy realizacją psychoterapii online i offline w przypadku depresji? Nie. Brak jest dowodów, które mogłyby potwierdzić, że terapia ta różni się pod względem czegokolwiek poza zdalną, bądź stacjonarną, formą prowadzenia. No, może z wyjątkiem tego, że w gabinecie klient niekiedy otrzymuje materiały, czy kwestionariusze do uzupełnienia od swojego terapeuty, a w przypadku terapii z wykorzystaniem Internetu dzieje się to za pomocą maili i skanów? Chociaż spokojnie, w tym zakresie z coraz większym wsparciem przychodzi już technologia. I bardzo dobrze, bo wyniki badań wskazują, że:

a) pierwsze badania nad skutecznością psychoterapii poznawczo-behawioralnej online sięgają końca lat osiemdziesiątych. Już wówczas badacze zaobserwowali brak istotnych różnic pomiędzy oddziaływaniem „na żywo” a online w terapii pacjentów z łagodnym i umiarkowanym epizodem depresji (Selmi i in., 1990). Warto zauważyć, że technologia w tym okresie była… delikatnie mówiąc na bardzo wczesnych etapach rozwoju, a obecnie, w zawrotnym tempie wciąż jest ulepszana i adaptowana do oddziaływań terapeutycznych. 

b) osoby, które wzięły udział w terapii depresji online zauważyły istotnie lepsze samopoczucie i ustąpienie znaczącej części objawów po jej zakończeniu, w porównaniu z osobami, które nie podjęły działań terapeutycznych ani samopomocowych w ogóle (Moritz i in., 2012).

c) nie zaobserwowano istotnych różnic w skuteczności terapii poznawczo-behawioralnej online w porównaniu z psychoterapią stacjonarną, zaś obie formy terapii przyczyniły się do ustąpienia objawów depresji (Wright i in., 2005), a efekty te utrzymywały się trzy i sześć miesięcy po zakończeniu terapii (Spurgeon i Wright, 2010).

d) e-terapia poznawczo-behawioralna zaburzeń depresyjnych jest skuteczna w przypadku terapii młodzieży (Stasiak i in., 2016), dorosłych i seniorów (Alavi i in., 2016; Hofmann i in., 2012; Hofmann i Reinecke, 2010), a także w przypadku kobiet zmagających się z depresją poporodową (Milgrom i in., 2016) i brak jest dowodów, aby taka forma terapii była mniej skuteczna od tradycyjnej terapii w gabinecie. 

O psychoterapii szczerze i bez lukru

Zarówno psychoterapia online, jak również stacjonarna sesja w gabinecie, nie są rozmowami o charakterze towarzyskim. To złożony proces i wspólna praca, która zakłada, iż wykwalifikowany terapeuta, korzystając z technik i umiejętności nabytych podczas wymagającego szkolenia, podąża za pacjentem, który doświadcza trudności. Nieleczona depresja prowadzi do myśli rezygnacyjnych, podjęcia prób samobójczych.

Depresja obniża jakość życia, relacji z innymi i bezpośrednio przekłada się także na zdrowie fizyczne (np. w związku z trudnościami ze snem). Podczas psychoterapii online pacjent we współpracy z psychoterapeutą dotyka trudnych zagadnień i tematów, jednakże wspomniane powyżej badania dowodzą, iż jest to skuteczna metoda leczenia, redukcji i niwelowania objawów depresji. 

bibliografia:

Alavi, N., Hirji, A., Sutton, C., & Naeem, F. (2016). Online CBT Is Effective in Overcoming Cultural and Language Barriers in Patients with Depression. Journal of Psychiatric Practice. https://doi.org/10.1097/PRA.0000000000000119

Barak, A., Klein, B., & Proudfoot, J. G. (2009). Defining internet-supported therapeutic interventions. In Annals of Behavioral Medicine. https://doi.org/10.1007/s12160-009-9130-7

Cook, J. E., & Doyle, C. (2002). Working alliance in online therapy as compared to face-to-face therapy: Preliminary results. Cyberpsychology and Behavior. https://doi.org/10.1089/109493102753770480

Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. In Cognitive Therapy and Research. https://doi.org/10.1007/s10608-012-9476-1

Hofmann, S. G., & Reinecke, M. A. (2010). Cognitive–behavioral therapy with adults: A guide to empirically-informed assessment and intervention. In Cognitive-Behavioral Therapy with Adults: A Guide to Empirically-Informed Assessment and Intervention. https://doi.org/10.1017/CBO9780511781919

James, S. L., Abate, D., Abate, K. H., Abay, S. M., Abbafati, C., Abbasi, N., Abbastabar, H., Abd-Allah, F., Abdela, J., Abdelalim, A., Abdollahpour, I., Abdulkader, R. S., Abebe, Z., Abera, S. F., Abil, O. Z., Abraha, H. N., Abu-Raddad, L. J., Abu-Rmeileh, N. M. E., Accrombessi, M. M. K., … Murray, C. J. L. (2018). Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 Diseases and Injuries for 195 countries and territories, 1990-2017: A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)32279-7

Milgrom, J., Danaher, B. G., Gemmill, A. W., Holt, C., Holt, C. J., Seeley, J. R., Tyler, M. S., Ross, J., & Ericksen, J. (2016). Internet cognitive behavioral therapy for women with postnatal depression: A randomized controlled trial of MumMoodBooster. Journal of Medical Internet Research. https://doi.org/10.2196/jmir.4993

Moritz, S., Schilling, L., Hauschildt, M., Schröder, J., & Treszl, A. (2012). A randomized controlled trial of internet-based therapy in depression. Behaviour Research and Therapy. https://doi.org/10.1016/j.brat.2012.04.006

Murphy, L., Parnass, P., Mitchell, D. L., Hallett, R., Cayley, P., & Seagram, S. (2009). Client satisfaction and outcome comparisons of online and face-to-face counselling methods. British Journal of Social Work. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcp041

Preschl, B., Maercker, A., & Wagner, B. (2011). The working alliance in a randomized controlled trial comparing online with face-to-face cognitive-behavioral therapy for depression. BMC Psychiatry. https://doi.org/10.1186/1471-244X-11-189

Rochlen, A. B., Zack, J. S., & Speyer, C. (2004). Online Therapy: Review of Relevant Definitions, Debates, and Current Empirical Support. In Journal of Clinical Psychology. https://doi.org/10.1002/jclp.10263

Selmi, P. M., Klein, M. H., Greist, J. H., Sorrell, S. P., & Erdman, H. P. (1990). Computer-administered cognitive-behavioral therapy for depression. American Journal of Psychiatry. https://doi.org/10.1176/ajp.147.1.51

Spurgeon, J. A., & Wright, J. H. (2010). Computer-assisted cognitive-behavioral therapy. In Current Psychiatry Reports. https://doi.org/10.1007/s11920-010-0152-4

Stasiak, K., Fleming, T., Lucassen, M. F. G., Shepherd, M. J., Whittaker, R., & Merry, S. N. (2016). Computer-Based and Online Therapy for Depression and Anxiety in Children and Adolescents. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology. https://doi.org/10.1089/cap.2015.0029

Wright, J. H., Wright, A. S., Albano, A. M., Basco, M. R., Goldsmith, L. J., Raffield, T., & Otto, M. W. (2005). Computer-assisted cognitive therapy for depression: Maintaining efficacy while reducing therapist time. American Journal of Psychiatry. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.162.6.1158