W życiu każdego z nas zdarzają się okoliczności, przez które możemy odczuwać trudne emocje. Nie da się jednoznacznie określić, co akurat u nas spowoduje spadek nastroju czy lęk. Jest to zależne od stylu życia, rzeczy, które lubimy robić, sytuacji, których już doświadczyliśmy oraz charakteru i zdolności do przeżywania emocji.

Wszystko to wpływa na to, w jaki sposób zareagujemy na trudniejsze zdarzenie życiowe. Kiedy nie możemy uporać się z uczuciami, które pojawiają się w jego obliczu, rozwiązaniem może być interwencja kryzysowa. Jest to forma pomocy psychologicznej, która umożliwia przetrwanie kryzysu i odnalezienie się w nowej sytuacji.

Kryzys – nieunikniona część życia

Kryzys emocjonalny jest naturalnym elementem życia każdego człowieka i często jest rozumiany jako stały element ludzkiego losu. Kryzysy są pojęciem bardzo szerokim oraz indywidualnym w przebiegu. Dlatego też różne badania skupiają się na różnych ich obszarach, co z kolei skutkuje brakiem jednoznacznej definicji kryzysu. 

Większość współczesnych stwierdzeń psychologii kryzysu określa kryzys emocjonalny jako przejściowe, okresowe zaburzenie równowagi psychicznej. Co to właściwie oznacza?

Innymi słowy, kryzys to taki stan, w którym odczuwamy wysoki poziom napięcia emocjonalnego, a dodatkowo w dużej mierze towarzyszy temu lęk.

Słownikowa definicja kryzysu określa go jako stan nierównowagi psychicznej, emocjonalnej oraz fizjologicznej, o charakterze przemijającym, mającym przełomowe znaczenie dla danej osoby. Co istotne, cechuje go pobudzenie i napięcie. Oznacza to, że osoby przeżywające kryzys są jednocześnie zdenerwowane, niepewne, wystraszone, zmieszane oraz pełne poczucia winy

Kryzys niejedno ma imię, ale podobne skutki

Życie jest przeplatanką sytuacji, na które mamy wpływ i takich, gdzie tego wpływu nie mamy. To głównie ta druga kategoria wydarzeń może spowodować kryzys.

W życiu zachodzą wówczas nagłe zmiany, które zmniejszają poczucie bezpieczeństwa oraz zwiększają poziom lęku. Emocje i przeżycia towarzyszące kryzysowi emocjonalnemu wywołują ból, cierpienie oraz popychają do impulsywnych rozwiązań, które mają na celu ukrócenie przeżywanej udręki. 

Choć powodów pojawienia się kryzysu jest wiele, to sam kryzys – najprościej rzecz ujmując – objawia się nagłym poczuciem utraty stabilizacji i bezpieczeństwa. Jak łatwo się domyślić, idzie to w parze pogorszeniem się jakości życia. 

Warto wiedzieć, że kryzysy są różne i różnie na nie reagujemy. Ta sama sytuacja może być dla jednej osoby trudnym doświadczeniem, a dla innej nie mieć aż tak dużego znaczenia. Kryzysy emocjonalne możemy podzielić przykładowo w następujący sposób:

• kryzys suicydalny (zagrożenie samobójstwem),
• kryzys w obliczu zagrożenia życia chorobą,
• kryzys po stracie bliskiej osoby,
• kryzys wywołany doświadczeniem przemocy fizycznej, seksualnej oraz psychicznej,
• kryzys wywołany kataklizmem i katastrofą,
• kryzys tożsamości,
• kryzys rozwojowy.

Kryzys rozpoczyna się w momencie, gdy sami nie jesteśmy w stanie poradzić sobie z jakimś trudnym problemem. Nazywany jest często punktem zwrotnym w życiu, ponieważ przesądza w pewnym stopniu o kierunku naszego rozwoju.

Co ważne, kryzys może zostać przez nas wykorzystany również do rozwoju osobistego, odnalezienia własnej ścieżki i sensu istnienia. Dzięki niemu możemy też nabyć nowe umiejętności, które mogą zostać przez nas później wykorzystane, gdy przyjdą kolejne trudne chwile w życiu.

Kiedy zgłosić się po pomoc?

Przede wszystkim w sytuacji, w której doświadczamy niemożności samodzielnego poradzenia sobie z doświadczanym kryzysem i jego objawami. Można ją poznać po symptomach, których utrzymywanie się powinno wzbudzić naszą czujność.

Znajdują się wśród nich m.in: poczucie bezsensu i beznadziei, skłonność do płaczu, spadek motywacji, apatia, wycofanie społeczne, bezsenność, kołatanie serca i drżenie rąk, zawroty głowy, brak apetytu, lęk oraz niepokój.

Rozmowa z interwentem czy psychologiem pomoże wówczas przejść przez trudną sytuację, odnaleźć się w niej i trafić na indywidualną ścieżkę, która zaprowadzi nas do zakończenia kryzysu.

Interwencja kryzysowa – co to takiego?

W okresie trwania kryzysu mechanizmy obronne człowieka, które pomagają nam się nieświadomie mierzyć z trudnościami, są osłabione. Zazwyczaj wtedy skupiamy się na objawach, które powodują kryzys, prawie zapominając o tym, co go mogło spowodować. Wtedy problem pozostaje nadal nierozwiązany, a niepokój i ból psychiczny nasilają się. Emocje, które wyzwalają się w trakcie kryzysu, mogą również stać się problemem i na nas ciążyć, ponieważ są nowe i nieznane. 

Interwencja kryzysowa jest formą pomocy psychologicznej, która w swoim działaniu skupia się na problemie wywołującym kryzys. Jest to krótkoterminowa pomoc, doraźna oraz prewencyjna.

Innymi słowy – zapobiega pogłębianiu się kryzysu. Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zagwarantowaniu wsparcia emocjonalnego osobie znajdującej się w trudnej sytuacji, zapewnieniu jej poczucia bezpieczeństwa oraz zmniejszenia natężenia lęku spowodowanego kryzysem.

Co jest celem interwencji kryzysowej?

Zadania interwencji kryzysowej są trudne, ponieważ często wykraczają poza okres przypisywany trwaniu kryzysu. Specjalista musi być w swojej pracy przygotowany na bardzo indywidualny przebieg kryzysu u pacjentów. Łączy się to też z tym, że każdy z nich ma inne wartości, poglądy, czy wyznanie. Te czynniki mogą jeszcze bardziej utrudniać mierzenie się z doświadczonymi nieprzyjemnościami. 

W sytuacji zagrożenia życia samobójstwem, celem interwencji kryzysowej jest ocalenie życia człowieka, nawet wobec sprzeciwu jednostki. Osoba pomagająca nie może przyjąć roli sędziego czy Boga i decydować o wartości życia drugiej osoby. Dąży do ocalenia jego życia, niezależnie od tego, jakie to życie jest.

Podstawowym założeniem pracy interwencyjnej jest przekonanie, że kryzys trwa przez jakiś czas. Tak jak w przypadku każdego innego kryzysu, nie da się jednoznacznie określić tego czasu. W tym ciężkim okresie najważniejsze jest, by przede wszystkim utrzymać człowieka przy życiu. Specjalista oferuje dużo wsparcia, maksymalizując poczucie bezpieczeństwa, zrozumienia, nadzieję na lepsze jutro oraz koncentrację na problemie. 

Kryzys w chorobie

Inaczej wygląda przebieg kryzysu, który powstaje, gdy np. życie jest zagrożone przez chorobę. Ten rodzaj trudności daje zazwyczaj możliwość zastanowienia się nad swoim istnieniem. Nierzadko stanowi szansę do autentycznej konfrontacji z przemijaniem, odsłaniającym się powoli wobec perspektywy śmierci własnej lub cudzej.

Chore osoby często dokonują kalkulacji swojego życia. Kryzys człowieka chorego przebiega w formie nasilających się objawów somatycznych i wzrastającej zależności od innych, która może prowadzić do dużej frustracji i niemożności pogodzenia się z nią.

Bliscy w kryzysie żałoby

Śmierć w wyjątkowy sposób powiązana jest z kryzysem psychologicznym. Kryzys wtedy dotyczy nie jednej,  a przynajmniej dwóch osób – osoby umierającej, ale też bliskich, którzy muszą się zmagać z cierpieniem wywołanym odejściem ukochanego człowieka. 

Śmierć oznacza koniec kryzysu dla umierającego, ale dla bliskich jest to początek długiej i bolesnej drogi żałoby. Kryzys po utracie bliskiej osoby jest wewnętrzną walką  prowadzącą do akceptacji braku tej osoby w naszym życiu. Jest to normalny proces, na końcu którego czeka uzdrowienie i spokój.

Trudność natomiast leży w tym, że zazwyczaj chcemy być jak najbliżej osoby, która odeszła, a jednocześnie pragniemy wyzbyć się cierpienia i być w stanie ruszyć dalej. Dlatego też warto pamiętać, że taka ambiwalencja uczuć (czyli odczuwanie dwóch skrajnych emocji) jest naturalną, stałą częścią każdego kryzysu.

Celem procesu żałoby jest w pewnym sensie odsunięcie uczuć, którymi obdarzyliśmy zmarłego. Gdy cel zostanie spełniony, osłabnie również żal, smutek i inne pojawiające się, bolesne uczucia. 

Gdzie szukać pomocy?

Kryzys to nie tylko zniszczenie, ale też możliwość odrodzenia. Natura kryzysu wpleciona jest w ludzkie życie, a samych odmian kryzysu może być tak wiele, jak wielu jest ludzi na świecie. Najważniejszym założeniem interwencji kryzysowej jest to, by terapeuta wspólnie w pacjentem odkrył ścieżkę, dzięki której pacjent odnajdzie się w trudnej sytuacji.

Z pomocą specjalistycznego wsparcia, osoba doświadczająca kryzysu nauczy się też, jak sobie z nim poradzić i będzie umiała wykorzystać tę wiedzę w przyszłości, gdy napotka kolejne trudności. 

Jeśli właśnie doświadczasz kryzysu, bezpłatną pomoc interwencyjną uzyskasz m.in. w Ośrodkach Interwencji Kryzysowej, których listę znajdziesz na tej stronie: http://www.oik.org.pl/. Możesz również zgłosić się do najbliższego szpitala psychiatrycznego. Jeżeli preferujesz kontakt telefoniczny, tutaj znajdziesz listę telefonów zaufania dla osób w kryzysie psychicznym.

 

Bibliografia: 

• James, R. K Gilliland, B.E (2004). Strategie interwencji kryzysowej. Warszawa: PARPA
• Kubacka – Jasiecka, D,. Lipowska-Teutsch, A. (1997). Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej. Kraków: Wyd. ALL.
• Kubacka – Jasiecka, D,. Mudyń, K. (2003). Kryzys, interwencja i pomoc psychologiczna. Nowe ujęcia i możliwość. Toruń: Wyd. Adam MarszałekPilecka, B. (2004). Kryzys psychologiczny, wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego