Mądra pomoc w kryzysie psychicznym - jak wspierać siebie i innych?

Wsparcie to rodzaj działania, które chroni życie. To taka poduszka bezpieczeństwa i bufor pozytywnie wpływający na nasze zdrowie psychiczne. Zarówno pomoc drugiego człowieka, jak i tzw. samopomoc mają moc, którą trudno przecenić. Mądra pomoc w kryzysie psychicznym to jednak sprawa odrobinę bardziej skomplikowana, wymagająca większej uważności i ostrożności. Tak jak nic w życiu nie jest czarno-białe, tak i pomaganie może mieć swoje ciemne strony. Jak więc pomagać mądrze?

Natalia Ziopaja

psycholożka, interwentka kryzysowa

@psychologiczne_ciekawosci

Najważniejsza jest równowaga. W obecnej sytuacji zagrożenia wojną możemy często odczuwać potrzebę maksymalizacji działań pomocowych. Chcemy dać z siebie wszystko, zaangażować całe 100% naszych zasobów.

Ale zatrzymajmy się na chwilę. Nie bez powodu pojawia się teraz pełno porównań do ratowania swojego dziecka w samolocie – najpierw maskę tlenową zakładamy sobie, a dopiero potem dziecku. Dbamy o innych, najpierw zadbawszy o siebie. Żeby być wsparciem dla innych, musimy wpierw zadbać o swoje zasoby, bo z pustego i Salomon nie naleje.

Warto tu również dodać, że nie każdy ma takie same moce przerobowe i może pozwolić sobie na zaoferowanie takiej samej ilości pomocy. Powinniśmy dostosowywać swoje działania indywidualnie pod swoje możliwości. To nie konkurs ani wyścig – ani na najlepsze reakcje, ani na pomoc, ani na uczucia. Paradoksalnie w tej nienormalnej sytuacji ta różnorodność reakcji, większych i mniejszych zasobów, są całkowicie normalne.

Zamiast psychologizowania – towarzyszenie

Zamiast wdrażania od razu różnorakich strategii psychologicznych i terapeutycznych, możemy skupić się po prostu na byciu. Mądra pomoc w kryzysie to towarzyszenie drugiemu człowiekowi, uprawomocnienie jego emocji, współodczuwanie, aktywne słuchanie. To rodzaje wsparcia, które może zapewnić każdy z nas, nie musimy mieć do tego eksperckiej wiedzy – wystarczy być uważnym, życzliwym i empatycznym człowiekiem.

Warto towarzyszyć ludziom tak, jak towarzyszy się zachodowi słońca – jak mawiał Rogers. Nie zastanawiamy się wtedy, dlaczego słońce jest takie czerwone, dlaczego tak wolno zachodzi albo inaczej świeci. Po prostu jesteśmy, obserwujemy, doświadczamy.

Siła empatii i życzliwości

Empatyczne rozumienie i pomaganie NIE obejmuje:

licytowania: „Inni mają gorzej”,
doradzania: „Ty to powinnaś koniecznie….”,
pouczania: „Jak tylko zaczniesz pozytywnie myśleć, to świat się zmieni”,
pocieszania bez pokrycia: „Co cię nie zabije, to cię wzmocni”, „Będzie dobrze”,
wypytywania: „Opowiedz dokładnie ze szczegółami, co tam się wydarzyło”.

Empatyczne rozumienie i pomaganie zawiera się w takich słowach jak:

„Jesteś tutaj bezpieczny”,
„Twoje reakcje są normalne”,
„Możesz tu być sobą, pokazywać swoje emocje”,
„Jestem tu dla Ciebie”.

Empatyczne wspieranie pozbawione jest ocen czy tak zwanych złotych rad.

Czasem to także urzeczywistnienie i zwykłe przyznanie, że nie wiemy, jak się zachować lub co powiedzieć. To zapewnienie o swojej obecności, o tym, że jesteśmy gotowi wysłuchać i poświęcić drugiej osobie swój czas. Takie odkrycie przed innymi naszego człowieczeństwa i pokazanie naszej własnej bezradności to zwyczajna, ludzka rzecz.

Potęga pytań

Nie ma jednej, uniwersalnej metody na wspieranie czy pomaganie. Wynika to głównie z tego, że każdy z nas ma inne potrzeby. Mądra pomoc w kryzysie to w pierwszej kolejności zapewnienie możliwości zrealizowania podstawowych potrzeb życiowych. Specjalistyczna pomoc psychologiczna to działanie drugiego rzutu.

Warto więc zapytać o to, czy osoba znajdująca się w kryzysie coś jadła, czy spała. Warto zapytać, co możemy zrobić, aby poczuła się choć w jakimś stopniu bezpiecznie. Potęga pytań jest ogromna, bo właśnie odpowiedzi na nie stanowią najlepsze wskazówki, jak w konkretnym przypadku pomóc. O co więc jeszcze warto pytać?

O to, czego dana osoba potrzebuje i o sposób, w jaki możemy jej pomóc. Po opadnięciu najsilniejszych emocji warto także zapytać, co pomagało danej osobie w trudnych sytuacjach w przeszłości. Co może dać jej chociaż chwilową ulgę, co pomoże choć na moment załapać oddech? Albo co w jej życiu jest ważne? Co daje jej nadzieję, jakie myśli pozwalają jej przetrwać ten trudny czas?

Pamiętajmy jednak, że nie chodzi tu o nadmierne wypytywanie – takie mogłoby raczej przytłoczyć zamiast pomóc. Okazanie spokoju, łagodności i danie czasu na oswojenie się ze swoimi emocjami – oto kluczowa, mądra pomoc w kryzysie psychicznym.

Mądra pomoc w kryzysie a samopomoc

Obecna sytuacja może wymagać pomocy na wielu płaszczyznach. Mądre pomaganie to nie tylko wspieranie osób, które najbardziej tego potrzebują. To również wspieranie siebie.

Kiedy obok nas źle się dzieje, może wzrastać w nas poczucie winy, lęk, umniejszanie swoim problemom. Pomimo, że te uczucia są całkowicie normalne, często słyszę wypowiedzi w stylu: „Mój problem jest teraz nieważny, za mały”. Każdy z nas ma swoją rzeczywistość i swoje problemy, które zasługują na pomoc. Nie wstydźmy się więc po nią sięgać.

Potrzeba „oderwania się” jako strategia regulacji emocji również jest naturalna. Przeznaczenie czasu na sen, ruch, relaksację – na to, co przynosi nam ulgę lub daje przyjemność, nie zawsze musi być egoistyczne. Dzięki takiej samopomocy i samoregulacji będziemy mogli efektywniej angażować się w to, w co dla nas ważne i wartościowe.

Słowem podsumowania

Mądra pomoc w kryzysie to taka, która płynie z życzliwego człowieczeństwa i współodczuwającej troski. Ważne jednak, aby to człowieczeństwo i troskę ofiarować nie tylko innym, a także sobie. Kiedy chcemy mądrze (samo)pomagać w kryzysie, słuchajmy, normalizujmy, uprawomocniajmy, dajmy przestrzeń bez presji. To czasem więcej niż nam się wydaje.

Literatura

Kubacka-Jasiecka, D. (2010). Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Rosenberg, M. (2015). Porozumienie bez przemocy. O języku życia. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

Natalia Ziopaja

Psycholożka, interwentka kryzysowa, psychoedukatorka. Pokazuje, jak uczyć się siebie i dbać o swoje zdrowie psychiczne. Mówi o naukowej psychologii. Swoją wiedzą dzieli się w internecie poprzez konto Psychologiczne Ciekawości.