Żeby wyjaśnić, czym jest dysregulacja emocji, warto zacząć od samego pojęcia ich regulowania. Jest to wszystko, co robisz, aby wpłynąć na swój aktualny stan emocjonalny – aby obniżyć, nasilić lub zmienić odczuwane przez ciebie emocje. Część procesów regulowania emocji dzieje się poza naszą świadomą kontrolą.
Emocje są wszechobecne, nierozerwalnie związane z naszymi myślami i zachowaniami. To wzruszenia podczas oglądania filmu, radość i śmiech na spotkaniu z przyjaciółmi, jak i rozpierająca od środka siła złości, paraliżujący lęk przed wizytą u dentysty albo dojmujący smutek po utracie bliskiej osoby.
I choć nie zawsze je zauważamy, one są z nami cały czas.
Naturalne jest rozpraszanie się emocji, zmniejszanie ich nasilenia lub ich zmiana wraz z biegiem czasu, pod wpływem zdarzeń wewnętrznych (np. tego, co myślimy, co czujemy w ciele) albo zewnętrznych (tego, co się dzieje w naszym otoczeniu).
Niektóre czynności regulujące emocje wykonujemy automatycznie, nie skupiając na nich naszej uwagi. Pozostała część wymaga od nas świadomego wyboru i działania, co niekiedy potrafi być wyczerpujące. Szczególnie w przypadku doświadczania dysregulacji emocji.
Z dysregulacją mamy do czynienia, kiedy wpływanie na doświadczanie emocji w powyższy sposób staje się utrudnione lub wręcz niemożliwe. Do dysregulacji może dochodzić także wtedy, kiedy osoba o temperamentalnie wysokiej wrażliwości emocjonalnej doświadcza emocji intensywnie, u której emocje zalegają na dłużej niż u innych. Często taka osoba może nie umieć sobie z nimi radzić.
Możesz to sobie wyobrazić jako możliwość bycia wyprowadzonym z emocjonalnej równowagi nawet przez drobiazg, na przykład jak to, że ktoś potrącił twój kubek z kawą i w efekcie trochę wylało się na stół. Kiedy ktoś inny szybko zapomni o ulanej kawie – osoba z dysregulacją emocji jeszcze długo może to przeżywać.
Dysregulacja emocji może się kojarzyć głównie z niemożnością regulowania intensywnych stanów emocjonalnych. Niemniej jednak może przejawiać się również wtedy, gdy emocje są silnie stłumione, doprowadzając do emocjonalnego odrętwienia. Dysregulacja emocji może prowadzić do wystąpienia dwóch rodzajów dysocjacji:
a) depersonalizacji – kiedy to osoba ma wrażenie obcości własnego ciała
b) derealizacji – kiedy świat wydaje się dziwny i nierzeczywisty, jak oglądany przez szybę, jak film.
Te stany również są źródłem cierpienia i często wyzwalają potrzebę szybkiego poradzenia sobie z nim.
Dysregulacja emocji może się zatem wydawać pułapką bez wyjścia. Sama w sobie jest problemem, z którym osoba stara się sobie radzić (często najlepiej jak potrafi w danej chwili), a z drugiej strony powoduje pojawienie się dodatkowych trudności, np. zachowań impulsywnych.
Są to często szkodliwe lub wręcz niebezpieczne zachowania, które na krótką metę mogą osobie z dysregulacją emocji pomóc rozładować napięcie czyli “wyregulować się”, a w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do poważnych problemów.
Dysregulacja emocji może wpływać na życie człowieka na bardzo wielu płaszczyznach. Bez odpowiednich zdolności regulowania emocji i impulsów trudno jest budować i utrzymywać satysfakcjonujące, stabilne relacje z innymi ludźmi. Często mogą one przebiegać w sposób burzliwy, z licznymi wzlotami i upadkami, powodując pojawianie się problemów w relacjach, łącznie z ich zrywaniem.
Za tym często idzie lęk przed odrzuceniem, którego osoby z trudnościami w regulacji emocji doświadczają niejednokrotnie w różnych relacjach.
Problemy w regulowaniu emocji same w sobie mogą powodować lęk przed ich doświadczaniem. Nie mając zaufania do swoich reakcji emocjonalnych ludzie mogą podejmować próby unikania emocji, odcinania się od nich, a nawet krytykowania się za zupełnie naturalne, choć rozregulowane doświadczenie.
Unikanie emocji z powodu lęku przed dysregulacją także może skutkować zachowaniami szkodliwymi, które paradoksalnie mogą zwiększyć podatność na przeżywanie silnych emocji. Takim przykładem jest picie alkoholu, który z jednej strony ma działanie uspokajające, a z drugiej strony odhamowujące, prowadzące do eskalacji emocji.
Obserwacja i regulacja emocji to ważny składnik tworzenia obrazu siebie, swojego “Ja”. To, że łatwo porusza cię muzyka, wolisz spokojny dzień z książką niż ekstremalne biegi albo irytują cię inni kierowcy na drodze – to i wiele innych cech, to co lubisz, a czego nie, jak reagujesz (też emocjonalnie) sprawia, że kształtuje się twoja tożsamość.
Tożsamość jest stosunkowo stała, co sprawia, że jesteśmy przewidywalni dla siebie i innych. Natomiast jeśli emocje, jakich doświadczasz, są nieprzewidywalne, zmienne i poza kontrolą, to w efekcie także poczucie tożsamości może być niestabilne.
Wracając do przykładów powyżej: wcześniej lubiana muzyka może niespodziewanie zacząć irytować, jednego tygodnia ideałem weekendowego odpoczynku jest książka, a w kolejnym tygodniu uznajesz książkę za nudną i wybierasz się na bieg przez błoto i przeszkody. Chaos i ciągłe zamieszanie w tej sferze może sprawić, że w końcu sam/-a możesz nie wiedzieć jaki/-a jesteś naprawdę.
Dysregulacja emocji potrafi sprawić, że doświadczenia emocjonalne są trudne, często niemalże nie do opanowania. Powoduje problemy znacznie wykraczające poza sferę emocji i wywołuje cierpienie osób nią dotkniętych oraz ich bliskich. Osoby te próbują sobie radzić jak potrafią aby poprawić swój stan, niejednokrotnie w sposób pomocny na tu i teraz, ale pełen negatywnych konsekwencji w dłuższej perspektywie.
Bibliografia:
Linehan, M. (2010). Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna, Kraków: WUJ
Popiel, A., Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo – behawioralna, teoria i praktyka, Warszawa: Wydawnictwo PARADYGMAT
Kryteria diagnostyczne z DSM-5, desk reference (2017), Wrocław: Edra Urban & Partner
Autorka: Katarzyna Miksa – psycholożka oraz certyfikowana psychoterapeutka pracująca z osobami dorosłymi w nurcie poznawczo behawioralnym i dialektyczno behawioralnym (DBT).
Wakacje mogą być trudnym czasem dla najmłodszych. Jakie sygnały powinny zaniepokoić rodziców? Czym karmi się depresja dzieci i młodzieży?
Lato to coroczna zmora dla tych, którym z własnym ciałem nie po drodze. Terror wygórowanych oczekiwań prowadzi nas do serii upokorzeń, przez które nie widzimy ciała takiego, jakim jest. Jak kultura zarządza naszymi ciałami?
W jaki sposób traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa mogą powodować psychiczne rany, które wpływają na zdrowie psychiczne również w życiu dorosłym?
„Wielka domowa apteczka psychologiczna” to odpowiedź na potrzebę wsparcia zarówno dzieci i młodzieży, jak i i ich opiekunów. Nie zastąpi wprawdzie terapii, ale z pewnością może być wsparciem i uzupełnieniem tego procesu.
Wewnętrzny sabotażysta ocenia, krytykuje i czasami wręcz “zżera od środka”. Jak sobie z nim poradzić i żyć pełnią życia?
Dobra relacja z jedzeniem nie ma nic wspólnego z jakością diety lub rodzajem spożywanych produktów. Po czym poznasz, że Twoja relacja z jedzeniem wymaga naprawy?
