Seksualność to integralna część naszego życia i tożsamości. Już od samych narodzin jesteśmy istotami seksualnymi, choć to, jak postrzegamy naszą seksualność, jak ją przeżywamy i wyrażamy, podlega licznym przemianom na przestrzeni całego naszego życia. Pod pojęciem seksualności kryje się bardzo szeroki wachlarz różnorodnych zachowań. Dotyczy ona samego aktu seksualnego i zaspokajania potrzeb seksualnych, ale również orientacji seksualnej, tożsamości płciowej, preferencji seksualnych, ról płciowych, intymności oraz prokreacji.
To, jak kształtuje się seksualność, jest wynikiem interakcji pomiędzy wieloma czynnikami: biologicznymi, społecznymi, etycznymi, kulturowymi, prawnymi, religijnymi, duchowymi, historycznymi i ekonomicznymi. Zarówno sposób, w jaki doświadczamy naszej seksualności i jak ją postrzegamy, jak i jej ekspresja, są bardzo indywidualne, uzależnione w dużej mierze od czynników osobniczych. Równocześnie czynniki te pozostają jednak pod silnymi wpływami środowiska, w jakim żyjemy.
Doświadczanie seksualności może przejawiać się w myślach, fantazjach, potrzebach, ale też wyrażać się w postawach, przekonaniach czy posiadanych wartościach. Dla każdego człowieka wyrażanie seksualności i seks pełnią odmienne funkcje oraz zajmują inne miejsce w hierarchii wartości.
Ludzie uprawiają seks z wielu różnych powodów, m.in. z chęci rozładowania napięcia, osiągnięcia fizycznej przyjemności, pogłębienia więzi z partnerem_ką, wyrażenia uczuć, ale też z ciekawości czy dla zabawy. Powodów jest mnóstwo, tak jak i możliwości realizowania oraz rozwijania własnej seksualności.
Seksuologia to interdyscyplinarna dziedzina, która zajmuje się szeroko rozumianą seksualnością człowieka. Jest obszarem stale rozwijającym się, zmiennym, wymaga zarówno regularnego aktualizowania wiedzy ze strony specjalistów, jak i całościowego, holistycznego podejścia do jednostki i jej zdrowia.
W związku z tym, że zdrowie jest jednym z fundamentalnych praw człowieka, tak samo podstawowym prawem jest zdrowie seksualne. Obszar ten integruje wiele aspektów życia seksualnego – biologiczny, emocjonalny, intelektualny oraz społeczny. Wszystkie te sfery mają ogromne znaczenie dla naszego dobrostanu psychicznego, naszych relacji z samym sobą oraz z ludźmi, którzy nas otaczają.
Według aktualnej definicji Światowej Organizacji Zdrowia zdrowie seksualne jest:
„dobrostanem fizycznym, emocjonalnym i społecznym w odniesieniu do seksualności; nie jest jedynie brakiem choroby, zaburzeń funkcji bądź ułomności. Zdrowie seksualne wymaga pozytywnego i pełnego szacunku podejścia do seksualności oraz związków seksualnych, jak również do możliwości posiadania dających przyjemność i bezpiecznych doświadczeń seksualnych, powinno być wolne od przymusu, dyskryminacji i przemocy. Aby osiągnąć i utrzymać zdrowie seksualne, prawa seksualne powinny być respektowane, chronione i spełniane”.
Wspomniane powyżej prawa seksualne stanowią podstawę do zapewnienia zdrowego rozwoju seksualnego i obejmują:
W sytuacji, gdy prawa seksualne nie są uznawane, respektowane i realizowane lub kiedy któryś z czynników składających się na zdrowie seksualne nie funkcjonuje prawidłowo, może to powodować cierpienie jednostki i prowadzić do pojawienia się trudności, a nawet zaburzeń w różnych sferach funkcjonowania.
Różnorodność ludzkich zachowań seksualnych jest ogromna, a dzięki rozwojowi seksuologii jako nauki możliwe jest uzyskanie odpowiedzi na liczne pytania dotyczące tej sfery życia człowieka. Specjaliści ciągle poszerzają wiedzę na temat seksualności, jej ekspresji i doświadczania. Na przestrzeni wielu lat przemianom ulegało również pojęcie normy w seksuologii (temat ten jest niezwykle szeroki, więc z pewnością doczeka się oddzielnego artykułu :)).
Każdy człowiek ma prawo do niezależnego decydowania o własnym ciele, do nawiązywania właściwych sobie związków i relacji seksualnych oraz do podejmowania określonych zachowań seksualnych. Istnieje jeden tylko warunek – nasze zachowania seksualne nie mogą naruszać praw i wolności innych osób (np. poprzez stosowanie przymusu, przemocy) oraz nie mogą stanowić zagrożenia dla innych.
Prawidłowe, „normalne” zachowania seksualne to więc takie, na które wszyscy uczestnicy sytuacji wyrażają dobrowolną i świadomą zgodę, które nie zagrażają życiu lub zdrowiu osób uczestniczących, nie utrudniają możliwości rozwoju czy funkcjonowania psychospołecznego.
Wbrew powszechnemu przekonaniu seksuolog nie musi być lekarzem. Jest to osoba, która ukończyła specjalizację lub studia podyplomowe z zakresu seksuologii – może być nim np. psychiatra, urolog, neurolog, ginekolog, ale również psycholog czy psychoterapeuta.
Powodów, dla których ludzie zgłaszają się do seksuologa może być wiele i są one zróżnicowane tak samo jak ludzka seksualność. Jedną z najczęstszych ogólnych przyczyn jest odczuwanie cierpienia związanego z własną seksualnością. Może ono dotyczyć zaburzeń seksualnych, np. zaburzeń erekcji, braku lub utraty potrzeb seksualnych, awersji seksualnej, zaburzeń orgazmu, przedwczesnego wytrysku, nadmiernego popędu seksualnego czy odczuwania bólu podczas stosunku.
Zgłaszane cierpienie może dotyczyć również trudności pojawiających się w relacji partnerskiej, wiązać się z niepokojem o własne zdrowie i preferencje seksualne czy tożsamość płciową.
Pomoc ze strony specjalisty jest wskazana również w sytuacji, kiedy realizacja seksualności jednostki pociąga lub może pociągać za sobą naruszenie wolności lub praw innych osób, stanowić zagrożenie dla ich zdrowia lub życia. Z taką sytuacją mamy to czynienia przykładowo w związku ze stosowaniem przemocy fizycznej lub psychicznej, a leczeniem objęty jest wtedy „sprawca”.
Analogicznie wsparcie seksuologa będzie zalecane w przypadku, kiedy jednostka podczas realizowania własnej seksualności doświadcza nadużyć i przemocy, gdy naruszane są jej prawa, wolność lub gdy zagrożone jest jej życie lub zdrowie. Mówimy wtedy o wsparciu „ofiar”.
Do seksuologa warto się również zgłosić w momencie, gdy czujemy, że czegoś w naszym życiu seksualnym brakuje, gdy odczuwamy potrzebę zmiany, chcemy poprawić jakość swojego życia seksualnego czy po prostu zadbać o rozwój i eksplorować swoją seksualność. Z konsultacji u seksuologa można korzystać indywidualnie, ale też wspólnie z partnerem_ką.
Rodzaj wsparcia udzielanego przez specjalistę jest ściśle związany z konkretnym zgłaszanym problemem i może polegać m.in. na:
Powyższe działania są jedynie przykładami zakresu pomocy udzielanej przez seksuologów. Wybierając specjalistę, warto sprawdzić jego wykształcenie, odbyte dodatkowe kursy i szkolenia, to, czy specjalizuje się szczególnie w jakichś zagadnieniach czy pomocy konkretnej grupie osób. Jest to niezbędne, jeśli chcemy oddać się pod opiekę osobie posiadającej odpowiednie zasoby i kompetencje adekwatne do naszego problemu.
Do wizyty u seksuologa nie trzeba się w specjalny sposób przygotowywać. Pierwsze spotkania opierają się głównie na nawiązaniu relacji i zebraniu dokładnego wywiadu dotyczącego zgłaszającej się osoby. Pytania dotyczą m.in. podstawowych danych (takich jak wiek, wykształcenie, zawód, stan cywilny), aktualnego stanu zdrowia somatycznego i przebytych chorób, przyjmowanych leków, historii leczenia, używek.
Istotny jest dokładny opis powodu zgłoszenia, w tym charakterystyki problemu, czasu jego trwania, sytuacji, w jakich się pojawia, jak często, itd.
Niemniej ważna jest ogólna ocena naszego aktualnego życia seksualnego, związków i relacji, a także rozwoju seksualności na przestrzeni życia. Specjalista w trakcie pracy może posługiwać się metodami pomocniczymi w postaci testów, kwestionariuszy czy skal, jednak najważniejszym źródłem informacji pozostaje wspomniany wywiad. Podczas pierwszych spotkań ustala się również wspólnie zasady współpracy, jej zakres i cele, które chcemy osiągnąć.
W przypadku, gdy zgłaszamy się do seksuologa będącego lekarzem konkretnej specjalizacji, możemy też oczekiwać badania fizykalnego, adekwatnego do prezentowanego przez nas problemu. Działanie takie może obejmować m.in. badanie tętna i ciśnienia, badanie narządów płciowych, badanie neurologiczne (np. dotyczące odruchów, czucia).
Zdarza się konieczność zlecenia dodatkowych badań laboratoryjnych (np. hormonalnych) lub innych badań specjalistycznych (np. usg miednicy, jąder, jamy brzusznej). Oczywiście przed wdrożeniem jakiejkolwiek procedury diagnostycznej, lekarz musi uzyskać naszą dobrowolną zgodę.
Istotną kwestią podczas pracy z seksuologiem, na którą warto zwrócić uwagę, jest to, jak czujemy się z nim_nią w bezpośrednim kontakcie. Odpowiedzmy sobie na pytanie, czy mamy poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, czy specjalista wzbudza nasze zaufanie i czy po prostu czujemy się dobrze w jego_jej obecności.
Seks i seksualność są często tematami, o jakich wstydzimy się rozmawiać. U podłoża tego wstydu może leżeć wiele powodów, w tym brak edukacji seksualnej czy społeczne tabu. W dużej mierze zależy to więc od naszej historii, tego, w jakiej atmosferze byliśmy wychowywani, w jaki sposób rodzice rozmawiali z nami o seksie, jakich słów używali, czy był to temat owiany tajemnicą, czy taki, o którym mówiło się wprost.
Istotną rolę odgrywa też środowisko edukacyjne, w którym przebywaliśmy w okresie dorastania – czy w szkole odbywały się lekcje edukacji seksualnej / wychowania do życia w rodzinie i jakie informacje oraz wiedzę tam zdobyliśmy.
Często sygnalizowanym przez pacjentów_tki doświadczeniem jest to, że nikt nie nauczył ich, jak w ogóle rozmawiać o seksie – jakiego języka używać, jak oswajać słownictwo dotyczące seksu, jak wyrażać i komunikować swoje potrzeby.
Kiedy już dostrzeżemy swoją trudność w obszarze seksualności, możemy zyskać szansę, aby się jej przyjrzeć i zaopiekować. Jest to moment, w którym możemy (i powinniśmy) zadbać o to, aby seks stał się w naszym życiu tematem do rozmowy – wbrew stereotypowi, że seks się uprawia, a nie o nim gada 😉
Bibliografia
W jaki sposób traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa mogą powodować psychiczne rany, które wpływają na zdrowie psychiczne również w życiu dorosłym?
„Wielka domowa apteczka psychologiczna” to odpowiedź na potrzebę wsparcia zarówno dzieci i młodzieży, jak i i ich opiekunów. Nie zastąpi wprawdzie terapii, ale z pewnością może być wsparciem i uzupełnieniem tego procesu.
Wewnętrzny sabotażysta ocenia, krytykuje i czasami wręcz “zżera od środka”. Jak sobie z nim poradzić i żyć pełnią życia?
Dobra relacja z jedzeniem nie ma nic wspólnego z jakością diety lub rodzajem spożywanych produktów. Po czym poznasz, że Twoja relacja z jedzeniem wymaga naprawy?
Autodestrukcyjne przekonania o byciu niedostosowanym i niewystarczającym towarzyszą wielu z nas. Autorzy książki „Wybrakowani, bezwartościowi, wadliwi” pokazują, jak przy pomocy technik zaczerpniętych z ACT i terapii schematów pracować z tym poczuciem wadliwości.
Zmiany są nieodłączną częścią życia i wiążą się z poniesieniem emocjonalnych kosztów. Jak na nie reagować, aby były narzędziem do rozwoju, a nie autosabotażu?
